Wojewodowie mają nadzorować naprawianie szkód ekologicznych występujących na terenie ich województwa. Będą egzekwować koszty naprawy powstałych zanieczyszczeń, a także decydować o kolejności ich usuwania.
Koszty naprawienia szkody w środowisku będą ponoszone przez ich sprawców. Wojewodowie muszą nie tylko nadzorować firmy, które w swojej działalności korzystają ze środowiska, ale także nadzorować przebieg usuwania skutków szkód ekologicznych, interweniować, gdy przedsiębiorcy nie podejmują działań zapobiegawczych ich powstawaniu. Do zadań wojewodów należy także usuwanie szkód, gdy nie wykryto ich sprawcy. Od 30 kwietnia obowiązują przepisy ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. nr 75, poz. 4577).
Nadzór wojewody
W sytuacji, w której dojdzie do skażenia w środowisku, wojewoda będzie kontrolował to, czy dany przedsiębiorca naprawił szkodę. Będzie także pilnował, aby firmy zapobiegały powstawaniu szkód.
Przedsiębiorcy sami mają zgłaszać wystąpienie zagrożenia w środowisku. Tak samo ma być wówczas, gdy w wyniku działania firmy już doszło do skażenia. Wówczas taka firma uzgadnia z wojewodą warunki przeprowadzenia działań naprawczych. Do wojewody powinien w takiej sytuacji trafić wniosek w tej sprawie, w którym powinny być określone: obszar wymagający działań naprawczych, funkcja, jaką pełni obszar, początkowy stan środowiska na danym terenie, aktualny stan tego terenu oraz planowany zakres i sposób przeprowadzenia działań naprawczych. Ponadto w takim wniosku powinien się znaleźć planowany termin rozpoczęcia i zakończenia prac. Na tej podstawie wojewoda w drodze decyzji określa stan, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko, zakres i sposób przeprowadzenia naprawy szkody oraz termin, w jakim prace mają się rozpocząć i zakończyć.
Decyzję o naprawie szkody w środowisku wojewoda wydaje po zasięgnięciu opinii innych organów w zależności od tego, jaki charakter ma zanieczyszczenie. Przykładowo, jeżeli doszło do skażenia wód, to wówczas wojewoda powinien zwrócić się o opinię do dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Natomiast, gdy szkoda ma miejsce w lasach, to odpowiednim organem do skonsultowania decyzji o naprawie jest dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.
Może jednak być tak, że na danym terenie dojdzie jednocześnie do kilku szkód jednocześnie. Wówczas wojewoda decyduje o kolejności ich usuwania. Ustalając kolejność podejmowania działań naprawczych, powinien kierować się takimi czynnikami, jak rozmiar skażeń czy też realne zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi.
Brak winnego szkody
Jeżeli firma, która w swojej działalności korzysta ze środowiska, nie podejmie działań zapobiegawczych lub naprawczych, wojewoda może nakazać naprawienie szkody. Skąd jednak się dowie, że ktoś jest sprawcą zanieczyszczenia? W takiej sytuacji przewidziano, że każda osoba, która zauważy, że w wyniku działalności danej firmy istnieje realne zagrożenie, jak np. wyciek szkodliwej substancji lub emisja szkodliwych gazów do atmosfery, to wówczas osoba taka może poinformować o tym wojewodę. Dokładnie tak samo może wygądać sytuacja, gdy już doszło do zanieczyszczenia. Wówczas wojewoda zwraca się do określonej firmy, by podjęła odpowiednie działania zapobiegawcze lub naprawcze.
Scenariusz wydarzeń może też być taki, że powstanie szkoda w środowisku, a nikt się do niej nie przyzna. W takim wypadku wojewoda sam podejmie działania naprawcze, korzystając z pomocy np. straży pożarnej. Jednak po ustaleniu sprawcy obciąży go kosztami, które poniósł, przywracając stan pierwotny na danym terenie. Dodatkowo taka sprawa może trafić do sądu, który zadecyduje jeszcze o wysokości kary za unikanie odpowiedzialności.
Wojewoda podejmuje naprawę szkody na własną rękę także w sytuacjach, gdy dojdzie do szkody, która stanowi duże zagrożenie dla ludzi. W takiej sytuacji kosztami również obciąża się sprawcę szkody w środowisku.
Złożone przypadki
W przypadku szkód w środowisku, które wystąpiły na obszarze dwóch lub więcej województw, nadzór nad ich naprawieniem podejmuje ten wojewoda, który pierwszy dowiedział się o pojawieniu się zanieczyszczenia. Gdy wojewoda zauważył - jako pierwszy - zanieczyszczenie, którego źródło znajduje się na obszarze innego województwa, to wówczas wszelkie decyzje o usuwaniu szkody podejmowane są w porozumieniu z wojewodą, na którego obszarze działania wystąpiło bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku.
W przypadku szkody, do której doprowadziło kilka podmiotów, wojewoda może wyznaczyć jeden z nich, który będzie musiał przywrócić stan pierwotny. Nie oznacza to jednak, że konsekwencji nie poniosą pozostali. Jeżeli jest kilka podmiotów, to odpowiedzialność jest solidarna. Polega to na tym, że po naprawieniu szkody przez jedną firmę ustala ona z pozostałymi podział kosztów tego działania.
Jeżeli wojewoda zauważy szkodę lub zagrożenie, które zostały spowodowane przez podmiot korzystający ze środowiska działający na terytorium innego niż Polska państwa Unii Europejskiej, to wówczas może, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw środowiska, wystąpić do danego kraju z wnioskiem o podjęcie działań zapobiegawczych lub naprawczych. Tą samą drogą może domagać się zwrotu poniesionych kosztów przeprowadzonych działań zapobiegawczych lub naprawczych.
Zlecenie monitoringu
W sytuacji gdy na danym terenie występuje bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub w wyniku działań danej firmy doszło już do zanieczyszczenia, to wówczas wojewoda może nałożyć obowiązek prowadzenia pewnego rodzaju monitoringu stanu środowiska. Chodzi tu o dokonywanie przez przedsiębiorcę pomiarów zawartości substancji w glebie, wodzie lub monitoringu przyrodniczego różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
PRZYJMOWANIE ZGŁOSZEŃ I NADZÓR
Do obowiązków wojewodów należy:
n przyjmowanie zgłoszeń o zagrożeniach i szkodach w środowisku
n nadzór nad firmami podejmującymi działania zapobiegawcze i naprawcze
n ustalanie kolejności usuwana szkód
n wskazywanie podmiotów odpowiedzialnych za szkody
n egzekucja kosztów naprawy zanieczyszczeń ekologicznych od sprawców
n nakładanie dodatkowych obowiązków na firmy korzystające ze środowiska
n podejmowanie działań naprawczych na własną rękę, gdy sprawca szkody jest niezidentyfikowany
n informowanie GIOŚ o szkodach i działaniach na obszarze województwa
Jeżeli nakłada się na daną firmę dodatkowe obowiązki przeprowadzania monitoringu, to w takiej decyzji określić trzeba zakres tych pomiarów. Powinna być wskazana także metodyka pomiarów oraz termin i forma przekazywania ich wyników.
Ponadto wojewoda może w każdej chwili zażądać wglądu do wyników takich pomiarów. W związku z tym nałożono na przedsiębiorców obowiązek przechowywania takich danych i udostępnianie wyników pomiarów organowi ochrony środowiska.
Wojewodowie mają jeszcze obowiązek informowania o szkodach, które powstały na terenie województw Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. W takiej sytuacji trzeba przedstawić inspektorowi kopię zgłoszenia o szkodzie. Ponadto GIOŚ musi zostać poinformowany także o zakończeniu działań naprawczych.
ŁUKASZ KULIGOWSKI
lukasz.kuligowski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
n Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. nr 75, poz. 493).