Partnerstwo publiczno-prywatne może usprawnić realizację inwestycji
Dotychczas realizacja inwestycji w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego była hamowana przez administrację państwową, która widziała w tym systemie jedynie elementy korupcjogenne. Przygotowania do Euro 2012 mogą jednak zmienić to negatywne nastawienie.
n Czy dzięki organizacji Euro 2012 zapali się wreszcie zielone światło dla partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP)?
- Do tej pory, choć jest ustawa i są rozporządzenia, ogólnie dostępne analizy, jak z ustawy korzystać, jak projekty PPP przygotowywać i realizować i jest masa dobrze wykonanych projektów, to prawdę powiedziawszy żaden na większą skalę nie jest realizowany. Jestem w to zaangażowany od lat i z wielu niezależnych źródeł dowiaduję się, że władze - zarówno samorządowe, jak i centralne - mają obawy, czy przygotowane w tym systemie projekty nie zostaną uznane mimo ustawy za naganne, a nawet korupcjogenne. Chociaż ustawodawca mając świadomość, że były takie przypadki w USA i Europie, zaproponował i wprowadził mechanizmy, które zapewniają zarówno przejrzystość, jak i wiele funkcji kontrolnych.
n Skąd więc biorą się te obawy?
- Rząd nie wykazuje jednoznacznie woli, żeby to robić. Dominuje raczej pogląd etatyzacji państwa. Działam w Polsko-Brytyjskiej i Polsko-Amerykańskiej Izbie Handlowej. Mamy wiele spotkań z władzami samorządowymi różnych regionów, które przedstawiają inicjatywy organizowania PPP, ale zawsze z wahaniem, dlatego że władze centralne nie wysyłają jednoznacznych sygnałów akceptacji takich rozwiązań. Tymczasem z doświadczeń wynika, że tylko tam zadziałał sprawnie system PPP, gdzie było poparcie władz najwyższych: prezydenta czy premiera. Dziś organizacja Euro 2012 podniosła zdecydowanie priorytet realizacji projektów infrastrukturalnych. Budowa stadionów, dróg, autostrad i lotnisk urosła do rangi przedsięwzięcia na szczeblu narodowym, co stwarza szanse faktycznego zaistnienia PPP.
n Czy Unia Europejska popiera partnerstwo publiczno-prywatne?
- Bruksela popiera łączenie środków prywatnych z funduszami unijnymi w ramach projektów PPP. Wydała nawet tzw. Zieloną Księgę, za którą ma pójść Biała Księga i kto wie, czy nie przypieczętuje wszystkiego nową dyrektywą. Ale jest też drugi, równie ważny aspekt zagadnienia - bardzo krótki okres realizacji inwestycji. Ludzie z branży wiedzą doskonale, jakie są obiektywne tzw. uwarunkowania techniczne i proceduralne. Proszę wierzyć, że w pięć lat żadnego przedsięwzięcia, które by nie było już dziś dobrze przygotowane, nie da się zrealizować, dlatego że sam proces przygotowania projektu budowy autostrady czy rozbudowy lotniska - rozpoczynając od wstępnych badań i wykonania wstępnej dokumentacji - trwa trzy lata. Budowa idzie szybciej, jeżeli nie ma komplikacji z uzyskaniem pozwolenia na budowę. Wykonanie projektu budowy autostrady to nie jest tylko wyrysowanie na mapie, ale są to uzgodnienia ze wszystkimi władzami lokalnymi na całym korytarzu jej przebiegu. Muszą być uwzględnieni wszyscy właściciele gruntów, wszystkie gminy. Konieczne są zgody środowiskowe, a Polska jest sygnatariuszem dyrektywy Natura 2000, która ogranicza i wydłuża okres realizacji inwestycji. Warunkiem, aby to przygotować i zrealizować w pięć lat, jest konieczność zabrania się do robienia tego w systemie PPP, dlatego że ogromny ciężar przygotowania przedsięwzięcia i wykonania dokumentacji przechodzi na sprawnie działający sektor prywatny. Oczywiście konieczna jest aktywna współpraca ze stroną publiczną w załatwianiu różnych uzgodnień i wydawaniu pozwoleń.
ZIELONA KSIĘGA
Dokument Komisji Europejskiej zachęcający do debaty na temat propozycji w sprawie nowej polityki. Faktycznie jest to podsumowanie postępów w rozwiązywaniu problemu, który został poddany konsultacji. Białe Księgi zawierają bardziej szczegółowe zobowiązania dotyczące określonej polityki.
CO TO JEST NATURA 2000
Natura 2000 to Europejska Sieć Ekologiczna obszarów chronionych tworzona na terytorium Unii na podstawie art. 3 Dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich 92/43EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej flory i fauny (tzw. Dyrektywa Siedliskowa) i Dyrektywy 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (tzw. Dyrektywa Ptasia). Ochrona obszaru w ramach sieci Natura 2000 nie wyklucza gospodarczego wykorzystania, ale każdy plan musi podlegać ocenie oddziaływania jego skutków na ekologię.
n Czy są przykłady, na których nasz kraj mógłby się oprzeć?
- Stadion Wembley w Londynie budowany był właśnie w systemie PPP. Innym przykładem jest lotnisko w Atenach zrealizowane na olimpiadę z ogromnym wykorzystaniem środków unijnych. Aby inwestycja przebiegała sprawnie, inwestorzy poprosili, aby budowę zaakceptowali przedstawiciele wszystkich partii politycznych. Chciano uniknąć sytuacji, że gdy zmieni się rząd, to zmieni się opcja oceny przedsięwzięcia. Sektor prywatny, przystępując do realizacji projektów PPP, zawsze ocenia bardzo wysoko ryzyko polityczne. Podobnie będzie i w Polsce. Już obserwuję ogromne zainteresowanie systemem PPP, w czym specjalizuje się m.in. firma, którą reprezentuję. Doradzamy w Wielkiej Brytanii, Słowenii, Chorwacji, Rumunii, w Czechach, np. przy projektach drogowych wokół Pragi.
n Czy przygotowania do olimpiady w Londynie, która odbędzie się również w 2012 roku, będą sprzyjały przekazywaniu brytyjskich doświadczeń w tej dziedzinie?
- Firma Atkins realizuje całość infrastruktury pod olimpiadę już od dłuższego czasu. Można więc skorzystać z doświadczeń brytyjskich, bo od 20 lat realizuje się tam projekty w systemie PPP. Brytyjczycy mają ogromne doświadczenie, jak taki projekt nie tylko przygotować i zrealizować, ale i uniknąć błędów przy eksploatacji, co jest kluczowe w systemie PPP. Zawsze potrzebna jest długofalowa współpraca sektora publicznego z prywatnym, gdzie bardzo dokładnie podzielone są role i rozdzielone ryzyka, tak że strona, która podejmuje dane ryzyko, potrafi sobie najlepiej z nim poradzić. Niektóre projekty PPP są w Anglii zawierane nawet na 60 lat. Nasze projekty w przypadku autostrady A2 są zawarte na 35 lat, a A1 na 34 lata.
BRYTYJSKIE DOŚWIADCZENIA
Z analizy brytyjskiego rynku PPP wynika, że prawie 90 proc. projektów ukończono w terminie, wszystkie zgodnie z przyjętym budżetem. W przypadku tradycyjnej metody realizowania zadań publicznych zgodnie z planem i budżetem udało się zakończyć tylko 30 proc. projektów. Badania potwierdzają, że prawie 80 proc. odbiorców usług jest bardzo zadowolonych lub zadowolonych z ich jakości.
n Czy partnerstwo publiczno-prywatne może być zastosowane przy dokończeniu autostrady A4 wiodącej na Ukrainę?
- To musi ulec przyspieszeniu i minister transportu Jerzy Polaczek już potwierdza, że priorytet odcinka od obwodnicy Krakowa do granicy z Ukrainą wyraźnie poszedł w górę. Tam nie ma zbyt długiego odcinka do budowy, ale jego realizacja ma największe szanse powodzenia właśnie w systemie PPP.
n Czy macie kontakty z Ukrainą, która wspólnie z nami przygotowuje Euro 2012?
- Atkins od 20 lat działa na Ukrainie. Wykonujemy różne projekty, w większości finansowane przez Unię. Ale funkcjonują tam bardzo sprawnie rodzime firmy. Ostatnio przegraliśmy nawet przetarg na modernizację Al. Jerozolimskich w Warszawie z konsorcjum polsko-ukraińskim. Nie mam żadnych wątpliwości co do sprawności realizacji projektów drogowych na Ukrainie.
n Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby Polska wreszcie zaczęła wykorzystywać system partnerstwa publiczno-prywatnego?
- We wdrożeniu tego systemu tkwi duża szansa na terminową realizacją podstawowych projektów infrastrukturalnych. Jestem optymistycznie nastawiony do woli politycznej, jaka w tej chwili w sposób zupełnie naturalny pojawiła się z uwagi na zainteresowanie rządu i prezydenta. Nadaje to priorytet przygotowaniom do organizacji mistrzostw. Dla rynku, jego uczestników i realizatorów projektu jest to właśnie sygnał woli politycznej, której nie obserwowaliśmy przedtem. Premier stanął na czele komitetu przygotowań do Euro 2012. To wystarczy, żeby rynek dwoił się i troił. Wiem o przygotowywanych konsultacjach w zakresie możliwości zastosowania schematów PPP do realizacji największych i najtrudniejszych przedsięwzięć infrastrukturalnych: budowy stadionów, autostrad, dróg ekspresowych, szlaków kolejowych i lotnisk.
ALEKSANDER GRANOWSKI
Niezależny konsultant w zakresie międzynarodowych procedur przetargowych Banku Światowego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Przewodniczący Komitetu Infrastruktury Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce AmCham. Członek zarządu Brytyjsko-Polskiej Izby Handlowej. Wiceprezes zarządu Atkins Polska od 1993 roku.
Atkins jest międzynarodową firmą konsultingową, jedną z największych w Wielkiej Brytanii i Europie. Doradza m.in. przy budowie autostrady A2 i Warszawskiego Węzła Transportowego oraz rozbudowie elektrowni Łagisza.
Rozmawiał ZBIGNIEW ŻUKOWSKI