W razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji skarżącemu przysługuje od organu, który np. wydał zaskarżony akt, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw.
Jednym z podstawowych zadań organów administracji jest załatwianie indywidualnych spraw obywateli. Niestety zdarza się i tak, że rozstrzygnięcie sprawy nie pokrywa się z oczekiwaniami obywatela. Wówczas dochodzi do sporu z organem administracji. Jeżeli adresatowi decyzji administracyjnej nie uda się przekonać do swoich racji organu odwoławczego, kolejnym krokiem będzie skarga do sądu administracyjnego. Trzeba pamiętać, że o ile w postępowaniu administracyjnym organ ma przewagę jako gospodarz postępowania, o tyle przed sądem sytuacja ta się zmienia. Obywatel i organ przed sądem administracyjnym mają równoprawne pozycje.
Z jakimi sprawami do WSA
Od 1 stycznia 2004 r. sądownictwo administracyjne w Polsce jest dwuinstancyjne. Sądami I instancji są wojewódzkie sądy administracyjne. Sądem II instancji jest Naczelny Sąd Administracyjny.
Zgodnie z przepisami sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej. Zasadniczo kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:
n decyzje administracyjne;
n postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;
n postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;
n inne niż powyższe akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;
n akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;
n akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone wyżej podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;
n akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;
n bezczynność organów.
Oprócz tego ogólnego zakresu kontroli sądów administracyjnych przepisy szczegółowo rozróżniają właściwość wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zasada jest prosta. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do wyłącznej kompetencji NSA należy:
n rozpoznanie środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych przede wszystkim skarg kasacyjnych;
n podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych (uchwały abstrakcyjne);
n podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej (uchwały indywidualne);
n rozstrzyganie sporów kompetencyjnych;
n rozpoznanie innej sprawy należącej do właściwości NSA.
Jak ustalić właściwy sąd
Do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona. W praktyce oznacza to, że o tym, do którego sądu wojewódzkiego powinna być zaadresowana skarga, decyduje co do zasady miejsce położenia organu.
Jednak nie w każdym przypadku tak się stanie. Zgodnie z przepisami prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może przekazać wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznawanie spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli wymagają tego względy celowości. Następuje to w drodze rozporządzenia. Obecnie są takie trzy wyjątki.
Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gorzowie Wielkopolskim przekazuje się sprawy, w których skargi na działalność organów administracji publicznej mających siedzibę na obszarze województwa lubuskiego zostały wniesione do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu i postępowanie nie zostało zakończone do dnia 1 lipca 2005 r. Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Kielcach przekazuje się sprawy, w których skargi na działalność organów administracji publicznej mających siedzibę na obszarze województwa świętokrzyskiego zostały wniesione do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie i postępowanie nie zostało zakończone do dnia 1 lipca 2005 r. i wreszcie rozpoznawanie spraw z zakresu działania Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, w których stroną skarżącą są osoby zamieszkałe poza obszarem właściwości Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, przekazane zostały wojewódzkim sądom administracyjnym, na których obszarze właściwości osoby te zamieszkują.
Trzeba pamiętać jednak, że wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy. Wyjątkiem są sytuacje, w których o zmianie właściwości w toku postępowania stanowią przepisy szczególne.
Strony postępowania sądowego
Postępowanie przed sądami administracyjnymi zazwyczaj jest konsekwencją tego, że obywatel nie jest zadowolony z rozstrzygnięcia jego sprawy przez organ administracyjny. Dlatego sprawa trafia do sądu. W postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stronami są skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Przed sądem jednak znika przewaga organu administracyjnego, który w postępowaniu administracyjnym działa jako jego gospodarz. Skarżący - obywatel i organ przed WSA mają takie same prawa.
W procedurze sądowej występuje także instytucja uczestnika postępowania. Jest to osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, ale nie wniosła skargi. Jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy jej interesu prawnego, jest uczestnikiem tego postępowania na prawach strony. Ponadto udział w charakterze uczestnika może zgłosić również osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym. Dotyczy to sytuacji, w których wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego. Uczestnikiem postępowania w sprawach innych osób może być w tym przypadku także organizacja społeczna, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności. Sąd ocenia jednak, to czy dana osoba jest uczestnikiem postępowania. Może także takiego statusu odmówić. Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w sprawie przysługuje zażalenie.
aleksandra.tarka@infor.pl