Zgodnie z art. 27 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, funkcji wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z:
l funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie,
l członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest się wójtem lub zastępcą wójta,
l zatrudnieniem w administracji rządowej,
l mandatem posła lub senatora.
Sołectwa nie są jednostkami samorządu terytorialnego, są wyłącznie (jako jednostki pomocnicze) elementami składowymi gmin, niemającymi poza tymi ramami samodzielnego bytu prawnego.
Organizację i zakres działania sołectwa, tak jak i pozostałych jednostek pomocniczych, określa rada gminy odrębnym statutem po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami.
Statut musi uwzględniać wymagania zawarte w art. 35 i 36 ustawy o samorządzie gminnym, tzn. określać nazwę i obszar jednostki pomocniczej, zasady i tryb wyborów jej organów, organizację i zadania, zakres zadań przekazywanych jednostce przez gminę, zakres i formy kontroli oraz nadzoru nad działalnością organów jednostki pomocniczej.
Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym - sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka. Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Źródłem obowiązków sołtysa jest statut sołectwa.
Zastępcy wójta może być powierzone prowadzenie w imieniu wójta określonych spraw gminy. Funkcja zastępcy organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego jest funkcją ważną i powiązaną z możliwością podejmowania bardzo istotnych decyzji dla społeczności lokalnej. Teoretycznie może dojść do konfliktu interesów, np. w przypadku kwestionowania przez mieszkańców sołectwa decyzji organów gminy albo w razie podziału gminnych środków między jednostki pomocnicze. W takiej sytuacji twierdzenie o uprzywilejowaniu sołectwa, którego sołtys jest jednocześnie zastępcą wójta - byłoby uzasadnione.
W jedynym przypadku osoby pełniące funkcje w organach jednostki pomocniczej nie mogą pełnić funkcji w organach jednostki samorządowej, m.in. pełnić funkcji zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Chodzi o radnych warszawskich dzielnic. Przesądził o tym zapis ustawy. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy, do radnych dzielnicy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące radnych gminy. Na mocy art. 27 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym, funkcji wójta (burmistrza) oraz jego zastępcy nie można łączyć z członkostwem w organach jednostki samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest się wójtem lub zastępcą wójta. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 2 kwietnia 2002 r. (sygn. akt II SA 2255/03) uznał, że zakaz obejmuje również radnego dzielnicy.
Małgorzata Krassowska
PODSTAWA PRAWNA:
l Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.)