Załatwienie sprawy administracyjnej obywatela nie zawsze musi odbyć się po jego myśli. Jeżeli urzędnik i obywatel nie mogą dojść do porozumienia, spór najczęściej trafia na wokandę sądu administracyjnego. Na rozprawę czeka się stosunkowo długo. Przepisy ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewidują jednak możliwość szybszego załatwienia sprawy. Mowa o dwóch instytucjach: postępowaniu mediacyjnym i uproszczonym.
Dobre rozwiązanie
Postępowanie mediacyjne to stosunkowo nowe rozwiązanie w procedurze sądowo-administracyjnej. Zostało wprowadzone w 2004 roku w wyniku reformy sądownictwa administracyjnego. I choć minęło już dużo czasu do zapoznania się z tą procedurą, nadal nie jest popularne.
O przeprowadzenie mediacji przed sądem może występować nie tylko skarżący, czyli adresat zaskarżonej decyzji. Prawo takie przysługuje także organowi administracji. Często po tym, jak sprawa trafia do sądu i organ administracji otrzymuje pełną argumentację skarżącego, okazuje się, że rozstrzygnięcie mogłoby być inne. Mediacja polega właśnie na tym, że na wniosek skarżącego lub organu może być przeprowadzone postępowanie, którego celem jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa. Wniosek można złożyć aż do czasu wyznaczenia rozprawy. Mówiąc najprościej, w trakcie mediacji organ i skarżący w obecności bezstronnego mediatora mogą przedyskutować to, czy nie można sprawy załatwić bez przeprowadzania rozprawy.
Przebieg mediacji
W mediacji udział oprócz stron bierze mediator. Postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia lub referendarz sądowy wyznaczony przez przewodniczącego wydziału. Posiedzenie mediacyjne odbywa się z udziałem stron. Wynika to niejako z charakteru samej instytucji mediacji. Nie można uznać, że postępowanie mediacyjne może odbyć się skutecznie tylko z udziałem jednej strony. Mediacja polega przecież na dyskusji co do faktów i praw zaistniałych w danej sprawie. Z przebiegu posiedzenia mediacyjnego spisuje się protokół. W nim zamieszcza się stanowiska stron, a w szczególności dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy. Protokół podpisuje prowadzący postępowanie mediacyjne oraz strony.
Mediacja zakończona sukcesem pozwala na zakończenie sporu. Na podstawie ustaleń dokonanych w postępowaniu mediacyjnym, organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność stosownie do okoliczności sprawy w zakresie swojej właściwości i kompetencji. Tym samym na podstawie ustaleń mediacji organ administracji może dokonać weryfikacji swojego rozstrzygnięcia. Nie każda jednak mediacja prowadzi do kompromisu. Jeżeli strony nie dokonają ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy, podlega ona rozpoznaniu przez sąd. Brak ustaleń w toku mediacji powoduje, że sprawę rozstrzyga sąd w zwykłym trybie, czyli na rozprawie.
Zarówno urzędnicy jak i skarżący muszą pamiętać, że wypracowane przez strony rozwiązania przestają obowiązywać po zakończeniu mediacji. Skarżący ma pełną gwarancję obrony swoich praw, a urzędnik musi pamiętać, że niewypełnienie ustaleń poczynionych w toku mediacji będzie podlegać kontroli.
Na akt wydany na podstawie ustaleń mediacji można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia aktu albo wykonania lub podjęcia czynności. Skargę sąd rozpoznaje łącznie ze skargą wniesioną w sprawie na akt lub czynność, w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne. Tylko jeżeli skarga na akt lub czynność wydane lub podjęte na podstawie tych ustaleń nie zostanie wniesiona albo skarga ta zostanie oddalona, sąd umarza postępowanie w sprawie, w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne. Czyli spór się zakończy.
Jak sporządzić wniosek
Postępowanie mediacyjne może być prowadzone mimo braku wniosku stron o przeprowadzenie takiego postępowania. Jednak co do zasady strona, która chce przeprowadzenia mediacji, musi sporządzić wniosek. Wniosek o przeprowadzenie mediacji jak każde pismo procesowe musi spełniać podstawowe wymogi formalne. We wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego należy wskazać, jakie konkretne okoliczności sprawy mają być poddane wyjaśnieniu. We wniosku należy też wskazać ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy. Wnioskodawca musi zakreślić, jakie okoliczności będą podlegać dyskusji oraz jakiego rozwiązania się spodziewa.
Postępowanie uproszczone
Kolejnym przypadkiem, kiedy sprawa nie trafia na wokandę sądu, może być jej załatwienie w trybie postępowania uproszczonego. Sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli:
l decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania;
l strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy.
Również w tym przypadku wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym może złożyć zarówno organ administracji, jak i skarżący. W obu przypadkach do jego przeprowadzenia konieczna jest zgoda strony przeciwnej. Jeżeli to skarżący występuje z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania uproszczonego, organ administracji ma prawo do żądania przeprowadzenia rozprawy. Organ administracji ma na to 14 dni od doręczenia skargi wraz z wnioskiem o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym. W trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego. Sąd rozpoznający sprawę w trybie uproszczonym może przekazać sprawę do rozpoznania na rozprawie. Sprawa może być również rozpoznana w trybie uproszczonym, w przypadku gdy organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny. Sąd może wówczas na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości.
ZAŁATWIENIE SPRAWY ADMINISTRACYJNEJ W TRYBIE MEDIACJI - 5 ETAPÓW
1. Złożenie skargi
Obywatel składa skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
2. Wniosek
Organ administracji występuje z wnioskiem o przeprowadzenie mediacji
3. Porozumienie
Mediacja kończy się porozumieniem co do rozstrzygnięcia sprawy
4. Zmiana decyzji
Na podstawie protokołu z mediacji organ administracji zmienia zaskarżoną decyzję zgodnie z ustaleniami mediacji.
5. Zakończenie sporu
Wydanie nowej decyzji kończy spór w sprawie.
ALEKSANDRA TARKA
aleksandra.tarka@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).