Maturzysta, który uzna, że w trakcie egzaminu zostały naruszone przepisy dotyczące jego przeprowadzania, ma tylko dwa dni na zgłoszenie zastrzeżenia do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej (OKE).
Dyrektor OKE rozpatruje zgłoszone zastrzeżenia w terminie 7 dni od daty ich otrzymania. Jego rozstrzygnięcie jest ostateczne.
Jak być powinno
Po pierwsze, każdy zdający powinien mieć swój stolik, ustawiony w takiej odległości od sąsiednich, aby zapewniała samodzielność. Na stolikach mogą znajdować się tylko arkusze egzaminacyjne i przybory pomocnicze dopuszczone przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Nie można mieć ze sobą ani maskotki, ani kanapki, ani nawet czystej kartki. Na sali mogą przebywać wyłącznie zdający, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego i osoby wchodzące w skład zespołu nadzorującego. Wyjątek stanowi egzamin z informatyki, podczas którego może pojawić się administrator lub opiekun pracowni. Ponadto komisja nie może odmówić uczniowi prawa do skorzystania z toalety.
Jeśli jakiś wymóg nie jest spełniony, a także jeśli zabraknie pomocy, uczeń może to zakwestionować. W 2005 roku OKE w Łomży unieważniła egzamin, podczas którego było za głośno na sali.
Przed wejściem na salę
Każdy maturzysta musi przyjść na egzamin z dowodem osobistym – na tej podstawie sprawdzana jest jego tożsamość. Do sali, w której odbywa się zarówno egzamin ustny, jak i pisemny, nie można wnosić żadnych urządzeń telekomunikacyjnych. Ten, kto zabiera ze sobą telefon komórkowy, musi się liczyć z tym, że gdy zadzwoni, zostanie usunięty z egzaminu, a w konsekwencji nie zaliczy go.
Poza tym trzeba wziąć ze sobą długopis albo pióro z czarnym atramentem. Zgodnie z zaleceniami CKE, nie ma mowy o pisaniu niebieskim atramentem. Taki wymóg jest obecnie stosowany na większości egzaminów państwowych, np. na urzędnika mianowanego, aplikację radcowską. Prace i karty ocen są bowiem skanowane, a niebieski, zwłaszcza jasny, może być nieczytelny po wczytaniu do komputera.
Wyniki części ustnej egzaminu maturalnego z przedmiotów dodatkowych nie mają wpływu na zdanie tej części egzaminu. Wyniki te odnotowuje się na świadectwie dojrzałości.
Unieważnienie egzaminu
Okręgowa komisja egzaminacyjna może unieważnić egzamin w dwóch przypadkach:
• jeśli maturzysta został przyłapany na ściąganiu,
• jeśli OKE udowodni maturzyście, że praca została napisana niesamodzielnie.
W pierwszym przypadku przewodniczący zespołu egzaminacyjnego może przerwać egzamin ucznia, który zakłóca jego prawidłowy przebieg w sposób utrudniający pracę pozostałym zdającym. Jeśli uczeń nie zgodzi się z decyzją przewodniczącego, ma dwa dni na odwołanie się do dyrektora OKE.
W drugim przypadku procedura jest bardziej skomplikowana. Dyrektor OKE po otrzymaniu od egzaminatorów podejrzenia o niesamodzielnym napisaniu pracy, powołuje zespół ekspertów, który przeprowadza postępowanie wyjaśniające. Eksperci nie tylko analizują wszystkie prace wskazane przez egzaminatorów, ale również wszystkie prace z danej szkoły oraz protokół zbiorczy napisany przez szkolną komisję egzaminacyjną. Mogą też poprosić o schemat rozmieszczenia uczniów na danej sali. W ten sposób ustalane są tzw. gniazda ściągaczy. Z postępowania wyjaśniającego sporządzany jest protokół. Jeśli zostanie w nim udowodnione niesamodzielne wykonanie pewnych zadań, dyrektor OKE w porozumieniu z dyrektorem centralnej komisji musi podjąć decyzję o unieważnieniu części pisemnej egzaminu z danego przedmiotu. Przepisy nie dają uczniowi prawa do odwołania. Mimo to uczeń, który dowie się, że komisja kwestionuje samodzielność jego pracy, powinien przedstawić OKE na piśmie swój punkt widzenia. W ten sposób zwiększa szansę na rzetelne rozwiązanie sprawy.
Konsekwencje nieobecności
Maturzysta, który nie mógł stawić się na egzamin ustny czy pisemny – np. zachorował lub brał udział w olimpiadzie międzynarodowej – mógł starać się o dopuszczenie go do matury w późniejszym terminie. On lub jego rodzice musieli złożyć do dyrektora szkoły, najpóźniej w dniu egzaminu, udokumentowany wniosek o dopuszczenie go do egzaminu w dodatkowym terminie. Należało do niego dołączyć np. zaświadczenie lekarskie, informacje o uczestnictwie w ważnych zawodach czy olimpiadzie. Dyrektor szkoły przekazuje je niezwłocznie dyrektorowi OKE. Ten ma dwa dni na podjęcie decyzji, która jest ostateczna. Termin dodatkowych egzaminów pisemnych ustala dyrektor CKE. Egzamin zwykle jest organizowany w siedzibach ośmiu okręgowych komisji egzaminacyjnych, a w przypadku przedmiotów nietypowych, gdzie liczba zdających jest bardzo mała – w jednym miejscu w kraju.
Termin egzaminu ustnego wyznacza przewodniczący zespołu egzaminacyjnego w jego szkole, czyli zwykle dyrektor.
Jeśli zdający, pomimo deklaracji, nie przystąpił do egzaminu z przedmiotu dodatkowego, na świadectwie będzie miał przy nim wpisane 0 proc. punktów. Tyle samo punktów otrzymają osoby, które mimo deklaracji nie rozwiąały arkusza na poziomie rozszerzonym z przedmiotu obowiązkowego. Tak samo zostaną potraktowani ci, którzy zdadzą przedmiot dodatkowy, ale tylko na poziomie podstawowym. Wówczas 0 proc. punktów będą mieli z obu poziomów.
Wgląd do pracy
Absolwent, który będzie miał wątpliwości co do wyniku egzaminu, może złożyć wniosek do dyrektora OKE z prośbą o udostępnienie pracy. Niestety, mimo zastrzeżeń rzecznika praw obywatelskich, sprawdzony i oceniony arkusz egzaminacyjny, w tym karta odpowiedzi, nadal są udostępniane w miejscu i czasie wskazanym przez dyrektora komisji okręgowej. W ubiegłych latach wielu uczniów miało zastrzeżenia, niektórzy słuszne – np. okazało się, że w OKE we Wrocławiu system źle przeliczył punkty, zaniżając wyniki. Dlatego warto pilnować, by obejrzeć pracę przed złożeniem dokumentów na uczelnię wyższą.
Jolanta Góra
jolanta.gora@infor.pl