Kodeks postępowania administracyjnego reguluje szczegółowo obowiązki i uprawnienia zarówno obywateli, jak i organów administracji.
Organy administracji publicznej muszą należycie i wyczerpująco informować strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy administracji powinny czuwać nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. I przede wszystkim powinny działać szybko, co oznacza, że sprawy powinny być załatwiane bez zbędnej zwłoki. Jednym z uprawnień organów administracji, które ma zagwarantować realizację wszystkich tych zasad, jest tryb wezwania.
Kiedy można wezwać
Zgodnie z przepisami organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań. Oczywiście nie oznacza to, że w każdej najdrobniejszej sprawie organ ma prawo nękać obywatela i wzywać go do siebie. Możliwość wezwania dotyczy sytuacji, gdy jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych. Organ może wezwać do stawienia się osobiście, a także do podjęcia określonych działań przez pełnomocnika lub wypowiedzenia się na piśmie.
Przepisy określają też sytuacje, w których to organ fatyguje się do obywatela. Dzieje się tak w przypadkach, w których osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej niedającej się pokonać przeszkody. Wówczas to organ może dokonać określonej czynności lub przyjąć wyjaśnienie albo przesłuchać osobę wezwaną w miejscu jej pobytu. Oczywiście z tym zastrzeżeniem, że pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba.
Nie zawsze osobiście
Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe.
Osobiście na wezwanie organu musi stawić się tylko obywatel, który zamieszkuje lub przebywa w obrębie gminy lub miasta, a także osoba zamieszkała lub przebywająca w sąsiedniej gminie albo mieście.
Jednak to, że z uwagi na miejsce zamieszkania lub przebywania nie można wezwać danej osoby do osobistego stawiennictwa nie oznacza, że organ jest bezradny.
Jeżeli charakter sprawy lub czynności wymaga dokonania czynności przed organem administracji publicznej prowadzącym postępowanie wyjątkowo nie mają zastosowania przepisy zwalniające wezwanego od osobistego stawiennictwa.
Ponadto procedura administracyjna gwarantuje organom administracji możliwość zwrócenia się o pomoc do innego organu. Zgodnie z przepisami organ administracji publicznej w toku postępowania może zwrócić się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście. Celem wezwania będzie tak jak w innych przypadkach złożenie wyjaśnień lub zeznań albo dokonanie innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznacza zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane. Inaczej mówiąc, organ, który zwraca się o pomoc, powinien przede wszystkim wyjaśnić, o jakie informacje i okoliczności mu chodzi.
Co w wezwaniu
W postępowaniu administracyjnym co do zasady obowiązuje zasada pisemności. Oznacza to, że wszelkie czynności powinny być potwierdzone na piśmie. Nie inaczej jest z wezwaniami. Organ powinien dokonać wezwania na piśmie. Co więcej, w wezwaniu muszą znaleźć się elementy opisane w k.p.a.
Ponadto wezwanie powinno być zaopatrzone podpisem pracownika organu wzywającego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego.
Tylko w sprawach niecierpiących zwłoki wezwania można dokonać również telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności. Jednak również w tym wypadku należy podać wzywanemu wszystkie dane, jakie muszą znaleźć się w wezwaniu pisemnym. Wezwanie dokonane w inny sposób niż na piśmie spowoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.
Osobie, która stawiła się na wezwanie, przyznaje się koszt podróży i inne należności według przepisów o należnościach świadków i biegłych w postępowaniu sądowym. Dotyczy to również kosztów osobistego stawiennictwa stron, gdy postępowanie zostało wszczęte z urzędu albo gdy strona została bez swojej winy błędnie wezwana do stawienia się. Żądanie przyznania należności trzeba zgłosić organowi administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie, najpóźniej przed wydaniem decyzji, pod rygorem utraty roszczenia.
KARY ZA NIESTAWIENIE SIĘ NA WEZWANIE
Jednym z elementów wezwania jest wskazanie, co się stanie, jeśli obywatel się nie stawi. Inaczej mówiąc, organ ma obowiązek w wezwaniu pouczyć o skutkach niestawienia się bez przyczyny w danym czasie i miejscu. Podstawową karą w tym przypadku jest grzywna. I tak:
l kto, będąc obowiązany do osobistego stawienia się, mimo prawidłowego wezwania, nie stawił się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły albo bezzasadnie odmówił złożenia zeznania, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynności urzędowej, może być ukarany przez organ przeprowadzający dowód grzywną do 50 zł,
l w razie ponownego niezastosowania się do wezwania - grzywną do 200 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.
l organ, który nałożył karę grzywny, może na wniosek ukaranego, złożony w ciągu siedmiu dni od daty otrzymania zawiadomienia o ukaraniu, uznać za usprawiedliwioną nieobecność lub odmowę zeznania, wydania opinii albo okazania przedmiotu oględzin i zwolnić od kary grzywny. Na odmowę zwolnienia od kary służy zażalenie.
l ukaranie grzywną nie wyklucza możności zastosowania do opornego świadka środków przymusu przewidzianych w przepisach szczególnych.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Formularz
ALEKSANDRA TARKA
aleksandra.tarka@infor.pl