Jakie obowiązki wynikają dla organów administracji z zasad obowiązujących w postępowaniu administracyjnym? Jakie prawa wynikają dla obywateli z konieczności przestrzegania zasad postępowania?
Zasady postępowania administracyjnego zostały określone w ustawie Kodeks postępowania administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze. zm.) w Rozdziale 2 Działu pierwszego. W art. 6 k.p.a. została sformułowana zasada praworządności, zwana również zasadą legalności. Stanowi ona, iż organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa.
Z zasadą praworządności związana jest zasada prawdy obiektywnej (materialnej) sformułowana w pierwszej części art. 7 k.p.a. Stosownie do tego przepisu, w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. Ma ona na celu zapewnienie organowi administracji możliwości rzetelnego i obiektywnego zbadania stanu faktycznego sprawy i oparcia rozstrzygnięcia na swobodnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego. Organ powinien więc dążyć do wszechstronnego zbadania okoliczności w danej sprawie, tak aby stan faktyczny brany pod uwagę przy jej ocenie i rozstrzygnięciu organu odpowiadał rzeczywistości.
W drugiej części cytowanego przepisu została ujęta zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli. Działania organu powinny być ukierunkowane na załatwienie sprawy, w sposób uwzględniający interes społeczny i słuszny interes obywateli. Zasada ta powinna być stosowana w każdym etapie procesu administracyjnego, od momentu jego wszczęcia do wydania rozstrzygnięcia w sprawie i wyjaśnienia stronom podstaw i przesłanek rozstrzygnięcia.
Organy administracji publicznej zobowiązane są:
- do należytego i wyczerpującego informowania o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływa na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego (art. 9 k.p.a.) oraz czuwania nad tym, aby strony inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wskazówek i wyjaśnień;
- do zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania i możliwości wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań (art. 10 k.p.a.);
- wyjaśnienia stronom zasadności przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy (art. 11 k.p.a.).
Ponadto, organy administracji powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko (art. 12 par. 1 k.p.a.), posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia oraz dążyć do zawarcia ugody administracyjnej w sprawach, w których uczestniczą strony o spornych interesach i nakłaniać do niej strony.
Naczelnymi zasadami postępowania administracyjnego są również jego pisemność oraz dwuinstancyjność. Ponadto w art. 16 par. 1 sformułowano zasadę pozainstancyjnej kontroli decyzji ostatecznych, które nie mogą być weryfikowane w administracyjnym toku instancji. Kontroli decyzji dokonuje sąd administracyjny z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach określonych w odrębnych ustawach.
AGNIESZKA CHECHLIŃSKA
radca prawny z Kancelarii Galicki Litwiński Chechlińska Łoś
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.).