Zgodnie z art. 4 ustawy z 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. z 2007 r. nr 165, poz. 1171 ze zm.) każda osoba urodzona przed 1 sierpnia 1972 r., która w dniu wejścia w życie nowelizacji ustawy pełni funkcję publiczną, ma obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia powiadomienia o takim obowiązku. Termin ten liczy się od 14 września 2007 r. - dnia opublikowania nowelizacji ustawy lustracyjnej w Dzienniku Ustaw.
Ustawa lustracyjna wymienia kategorie osób pełniących funkcje publiczne, które muszą takie oświadczenia złożyć. W przypadku osób ubiegających się o objęcie lub wykonywanie funkcji publicznej w rozumieniu art. 4 ustawy lustracyjnej, złożenie oświadczenia lustracyjnego przez te osoby musi nastąpić przed objęciem funkcji.
Wójt do lustracji
W przypadków samorządowców oświadczenia lustracyjne muszą złożyć osoby, które w rozumieniu ustawy lustracyjnej pełnią funkcje publiczne jako organ lub członek: organu jednostki samorządu terytorialnego (wójt, radny), organu związku jednostek samorządu terytorialnego (osoby wchodzące w skład zgromadzenia lub zarządu związku międzygminnego), organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy, czyli np. członkowie zarządu lub rady dzielnicy miasta. Oświadczenia lustracyjne musi złożyć również skarbnik województwa, powiatu lub gminy, sekretarz gminy lub powiatu oraz osoby pełniące funkcję prezesa, wiceprezesa i członka samorządowych kolegiów odwoławczych.
Wzór oświadczenia
Wspomniana nowelizacja ustawy lustracyjnej z 7 września 2007 r. wprowadziła nowy wzoru pisemnego oświadczenia lustracyjnego. Dodatkowo wprowadziła także w miejsce uchylonego wyrokiem Trybunał Konstytucyjnego (wyrok TK z 11 maja 2007 r., sygn. akt K 2/07) wzoru informacji o złożeniu oświadczenia o pracy lub służbie w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. - wzór informacji o złożeniu oświadczenia lustracyjnego. Wzór ten znajduje się w nowym załączniku nr 2a do ustawy lustracyjnej.
Pewną nowością we wzorze oświadczenia lustracyjnego jest włączenie do oświadczenia informacji o stanowisku, jakie lustrowany ma zamiar objąć lub obecnie zajmuje. Druk oświadczenia nie jest skomplikowany ani rozbudowany. Składa się on z dwóch części. Pierwszą część A wypełniają wszyscy podlegający lustracji, drugą część oznaczoną literą B tylko ci, którzy przyznali się do współpracy.
Część A zawiera rubryki, w które należy wpisać dane pozwalające na identyfikację, czyli: imię i nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość. Ponadto znajduje się w niej najważniejszy fragment tego dokumentu dotyczący potwierdzenia bądź wykluczenia współpracy ze służbami PRL. Zanim zostanie on wypełniony, lustrowany powinien zapoznać się z tym, jakie działania zostały przez ustawodawcę uznane za współpracę.
Wypełnioną część A oświadczenia należy podpisać. Nie trzeba się przyznawać do współpracy, jeżeli lustrowany odbywał służbę w organach bezpieczeństwa, gdy obowiązek jej pełnienia wynikał z ustawy obowiązującej w tym czasie.
W części B należy podać szczegóły tajnej współpracy poprzez wskazanie, z jakim organem bezpieczeństwa prowadzona była współpraca, zajmowane w nim funkcje i w jakim okresie miała ona miejsce.
Należy podkreślić, że wzór odwołuje się już do nowej sytuacji prawnej i dotyczy wyłącznie osób, co do których obowiązek lustracyjny nie budził wątpliwości.
Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy nowelizującej, o obowiązku złożenia oświadczenia lustracyjnego należy powiadomić osoby zobowiązane do jego złożenia. Należy je również pouczyć o skutku niedopełnienia tego obowiązku.
W przypadku samorządowców organami właściwymi do powiadomienia są:
• w stosunku do osoby ubiegającej się o funkcję organu lub członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz członka organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy, pochodzącego z wyborów powszechnych - komisja wyborcza; w stosunku do pozostałych osób właściwy wojewoda (art. 8 pkt 16 ustawy lustracyjnej);
• w stosunku do osoby pełniącej funkcję organu lub członka organu jednostki samorządu terytorialnego lub jej jednostki pomocniczej, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy, wybranej w wyborach powszechnych - wojewoda (art. 4 ust. 2 ustawy nowelizującej);
• w stosunku do skarbnika województwa, powiatu lub gminy oraz sekretarz powiatu lub gminy - właściwy organ powołujący (art. 8 pkt. 31 ustawy lustracyjnej);
• w stosunku do osób pełniących funkcję prezesa, wiceprezesa i członka samorządowych kolegiów odwoławczych - prezes Rady Ministrów (art. 8 pkt. 32).
Jeżeli osoba lustrowana pełni więcej niż jedną funkcję publiczną, to obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego uznaje się za spełniony, gdy złoży ona to oświadczenie jednemu z organów właściwych do otrzymywania oświadczeń lustracyjnych. Pozostałym natomiast organom właściwym należy przedłożyć informację o złożeniu oświadczenia lustracyjnego według wzoru zawartego w nowym załączniku nr 2a do ustawy.
Konsekwencje niezłożenia
Termin zawiadomienia osób pełniących funkcje publiczne o konieczności złożenia oświadczenia lustracyjnego to trzy miesiące od dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy lustyracyjnej. Upływa on 14 grudnia 2007 r. Niewywiązanie się z obowiązku złożenia oświadczenia lustracyjnego ma poważne konsekwencje. Pracownik samorządowy, zobowiązany do złożenia takowego oświadczenia traci swoją funkcję z dniem upływu terminu złożenia oświadczenia. Jeżeli był zatrudniony na podstawie stosunku pracy, to niezłożenie oświadczenia oznacza rozwiązanie go w trybie natychmiastowym, a więc bez wypowiedzenia. Radny natomiast może w takim przypadku utracić mandat, o ile zostanie wobec niego wydane prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności.
Oznacza to, że samorządy - w stosunku do swoich pracowników podlegających obowiązkowi lustracyjnemu (z wyjątkiem wójtów, burmistrzów, prezydentów oraz członków zarządów powiatu i samorządu województwa) muszą wysłać powiadomienia w terminie do 14 grudnia 2007 r. W konsekwencji najpóźniej do 14 marca 2008 r. (w zależności od terminów powiadomień, które mogą być różne) jednostka samorządowa powinna dysponować kompletem oświadczeń.
OŚWIADCZENIA LUSTRACYJNE SKŁADAJĄ M.IN.:
• wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast,
• członkowie zarządów powiatu, województwa,
• radni wszystkich szczebli,
• skarbnik województwa, powiatu lub gminy,
• sekretarz powiatu lub gminy,
• osoby pełniące funkcję prezesa, wiceprezesa i członka samorządowych kolegiów odwoławczych.
ŁUKASZ SOBIECH
lukasz.sobiech@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. 2007 r. nr 63, poz. 425 ze zm.).
• Ustawa z 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. z 2007 r. nr 165, poz. 1171 ze zm.).