Organ odwoławczy nigdy nie działa samoczynnie, ale dopiero na podstawie skierowanego do niego odwołania. Prawo jego wniesienia ma strona, a więc każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda podjęcia przez organ interwencji ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Urząd, który podjął decyzję w danej sprawie, musi na niej umieścić informację o możliwościach odwołania. W pouczeniu określa, do jakiej instancji oraz w jakim terminie można wnieść odwołanie. Zasadą jest, że odwołanie wnosi się do organu wyższej instancji w ciągu 14 dni (w przypadku postanowienia termin na złożenie zażalenia wynosi siedem dni), za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Jednak przepisy szczególne mogą wprowadzać inny termin. Termin 14 dni liczony jest od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji stronie. W razie uchybienia terminowi możliwe jest złożenie prośby o jego przywrócenie, jeżeli nastąpiło to bez winy obywatela. Natomiast złożenie odwołania do niewłaściwego organu nie może być traktowane jako niezachowanie terminu.
O skutecznie złożonym odwołaniu możemy mówić jednak tylko w przypadku osób mających pełną zdolność do czynności prawnych. Za osoby tej zdolności pozbawione mogą skutecznie działać ich przedstawiciele ustawowi. Przepisy nie wprowadzają natomiast przymusu adwokackiego przy dokonywaniu tej czynności, zatem tylko od obywatela zależy, czy złoży odwołanie sam czy za pośrednictwem profesjonalnego przedstawiciela. Strona może też działać za pośrednictwem pełnomocnika, którym może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, uposażona w pełnomocnictwo udzielone przez stronę. Udzielenie takiego pełnomocnictwa nie wymaga żadnej szczególnej formy. Co ważne, legitymację do wniesienia odwołania ma nie tylko strona, która brała udział w postępowaniu w I instancji. Może się zdarzyć, że decyzja organu I instancji dotyczy interesów również innych osób, nieuczestniczących wcześniej w sprawie.
Ważne!
Zakaz reformationis in peius obowiązuje tylko organ odwoławczy, nie ma on zastosowania przy rozpatrywaniu sprawy przez organ I instancji, w postępowaniu toczącym się w następstwie kasacyjnej decyzji organu odwoławczego. W takiej sytuacji jest konieczne ponowne zbadanie stanu faktycznego sprawy i nie można wnioskować o ewentualnym pogorszeniu lub polepszeniu sytuacji prawnej strony
Jedyną przesłanką odwołania jest niezadowolenie strony z wydanej decyzji. Jego treść nie musi spełniać szczególnych wymogów, nie potrzeba nawet szczegółowego uzasadnienia. Musi z niego jedynie wynikać niezadowolenie z rozstrzygnięcia.
W odwołaniu należy wskazać osobę je wnoszącą i jej adres. W razie braków organ wezwie stronę do ich uzupełnienia w terminie siedmiu dni. Jeżeli nie zostaną uzupełnione, odwołanie pozostanie nierozpoznane. Przed upływem terminu przeznaczonego na odwołanie decyzja organu nie może być wykonana, a skorzystanie z prawa do odwołania wstrzymuje jej wykonanie do czasu rozpatrzenia żądań strony. Nawet gdy strona rozpoczęła dobrowolne wykonanie decyzji, musi przerwać swoje działania z chwilą wpłynięcia odwołania do urzędu. Obowiązek bezwzględnego wstrzymania wykonalności nie dotyczy jednak tych decyzji, z których treści wynika obowiązek natychmiastowego wykonania lub natychmiastowe wykonanie następuje z mocy ustawy.
Wniesienie skargi
wymaga zapłaty wpisu sądowego w kasie sądu lub na jego rachunek bankowy
Orzekanie na niekorzyść
Skarżący nie powinien obawiać się, że jego sytuacja prawna pogorszy się wskutek rozpoznania odwołania i wydania drugiej decyzji w sprawie. Wydanie decyzji na niekorzyść strony może przejawiać się tym, że w decyzji organu odwoławczego zmniejszono prawa strony lub powiększono zakres jej obowiązków, w szczególności nałożono na stronę nowe obowiązki, których nie zawierała zaskarżona decyzja. Wynikający z przepisów zakaz orzekania na niekorzyść (zakaz reformationis in peius) nie obowiązuje tylko w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo - np. gdy organ I instancji wydał decyzję na podstawie fałszywych dowodów bądź bez podstawy prawnej. Trzeba jednak wiedzieć, że nawet gdy organ odwoławczy wykryje w postępowaniu w I instancji naruszenie prawa, to jeśli nie ma ono charakteru rażącego, nie ma to żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Drugim wyjątkiem jest kryterium rażącego naruszenia interesu społecznego. Pojęcie to nie zostało przez ustawodawcę zdefiniowane, stąd organ ma przy ocenie tej okoliczności dużą swobodę. Jednak Sąd Najwyższy słusznie zwraca uwagę, że niedopuszczalne jest identyfikowanie interesu społecznego z interesem innego rodzaju, na przykład ekonomicznym czy fiskalnym. W każdym razie w przypadku wydania orzeczenia na niekorzyść skarżącego, organ musi szczegółowo uzasadnić powody takiego rozstrzygnięcia.
Kiedy do sądu
Nieprawidłowe działanie lub bezczynność organu administracji państwowej można zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA). Skargę może wnieść strona postępowania, prokurator, a także rzecznik praw obywatelskich, a w niektórych przypadkach organizacje społeczne. Po takie prawo można sięgnąć po wyczerpaniu zwykłych środków zaskarżenia decyzji, tj. gdy strona nie ma już możliwości zwrócenia się do wyższej instancji o zmianę rozstrzygnięcia.
Zainteresowana osoba ma na złożenie skargi 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu orzeczenia w sprawie. Skargę wnosi się do WSA za pośrednictwem organu, którego działanie jest przedmiotem zaskarżenia. WSA wydaje rozstrzygnięcie w formie wyroku. Sąd może skargę na decyzję lub postanowienie uchylić w całości lub w części, stwierdzić, że ich wydanie nastąpiło z naruszeniem prawa, stwierdzić ich nieważność w całości lub w części bądź oddalić skargę. Urząd może jeszcze przed przekazaniem skargi do sądu sam stwierdzić naruszenie i uwzględnić skargę. Jeżeli do tego nie dojdzie, sprawa trafia do sądu. To jednak nie powoduje bezwzględnego zawieszenia wykonania zaskarżonego aktu lub czynności. Decyzję o wstrzymaniu wykonania musi podjąć dany organ bądź, już na etapie postępowania, sąd. Jest to udzielenie tymczasowej ochrony skarżącemu przed konsekwencjami niewłaściwych decyzji organu.
Petycje, skargi, wnioski
Konstytucja gwarantuje każdemu składanie petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych. Mogą być one składane do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Postępowanie w sprawach petycji, skargi i wniosków jest postępowaniem jednoinstancyjnym. Nie jest zatem możliwe zarówno wniesienie odwołania od zawiadomienia o sposobie załatwienia skargi, jak i wniesienie skargi do sądu administracyjnego na to zawiadomienie.
Petycje, wnioski i skargi można składać w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą. Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy dotyczące ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności oraz lepszego zaspokajania potrzeb ludności. Wnioski składa się do organów właściwych ze względu na przedmiot wniosku. W przypadku, gdyby wniosek trafił do niewłaściwej instytucji, to organ, który go otrzymał, ma obowiązek w ciągu siedmiu dni przekazać go właściwemu organowi. Wniosek powinien zostać załatwiony i rozpatrzony bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca. O sposobie załatwienia wniosku informuje się wnioskodawcę.
Skarga administracyjna
Przedmiotem skargi administracyjnej może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.
NASZA RADA
POMOC PRAWNIKA
Ponieważ przytoczenie istotnych argumentów faktycznych i prawnych może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy przez organ wyższej instancji, w niektórych, bardziej skomplikowanych sytuacjach warto skorzystać z pomocy radcy prawnego, adwokata lub doradcy z organizacji społecznej zajmującej się pomocą obywatelom.
DO KOGO SKIEROWAĆ SKARGĘ
Jeśli skarga dotyczy:
• rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa - skargę kierujemy do wojewody, a w zakresie spraw finansowych do regionalnej izby obrachunkowej,
• organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej - do wojewody,
• wójta (burmistrza lub prezydenta miasta i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych) - do rady gminy,
• starosty, a także kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży i innych jednostek organizacyjnych - do rady powiatu,
• marszałka województwa - do sejmiku województwa,
• wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu według kodeksu - do właściwego ministra, a w innych sprawach - do prezesa Rady Ministrów,
• innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej jednostki organizacyjnej - do organu wyższego stopnia lub sprawującego bezpośredni nadzór,
• ministra - do prezesa Rady Ministrów,
• organu centralnego i jego kierownika - do organu, któremu podlega,
• w przypadku skarg dotyczących zadań i działalności organizacji społecznej, wyposażonej w uprawnienia do realizacji zadań jej zleconych, właściwy jest bezpośrednio organ wyższego stopnia nad tą organizacją, a w przypadku organu naczelnego takiej organizacji społecznej, właściwy jest prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie sprawujący nadzór nad działalnością tej organizacji.
Organ administracji publicznej powinien załatwić skargę bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca.
Organ ten zaraz po załatwieniu skargi powinien zawiadomić skarżącego o sposobie jej rozstrzygnięcia. Zawiadomienie powinno zawierać:
• oznaczenie organu, od którego pochodzi,
• wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona,
• podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi.
O tym,
czy pismo jest skargą albo wnioskiem, decyduje jego treść, a nie forma zewnętrzna
Zawiadomienie musi mieć formę pisemną. W przypadku skargi zbiorowej lub petycji, zawiadomienie należy doręczyć wszystkim skarżącym, pod warunkiem że nie wskazali jednej osoby jako umocowanej do występowania w ich imieniu i do przyjmowania pism organu załatwiającego skargę lub petycję.
Jeżeli odpowiedź nie zadowala skarżącego, może on złożyć kolejną skargę - tym razem będącą wyrazem niezadowolenia z załatwienia skargi. Jeżeli skargę po jej rozpatrzeniu uznano za bezzasadną i to wykazano w odpowiedzi, a skarżący ponowi skargę bez wskazania nowych okoliczności, organ właściwy do jej rozpatrzenia może podtrzymać poprzednie stanowisko. Ponownie wniesiona skarga tylko wtedy może być załatwiona w taki właśnie sposób, gdy jej przedmiot w pełni pokrywa się z poprzednio wniesioną skargą.
W przypadku, gdy w ponowionej skardze zostanie podana nowa lub uzupełniona argumentacja, bądź dodano nowe, niepodnoszone wcześniej okoliczności, to będzie to nowa skarga. W związku z tym organ będzie zmuszony załatwić ją niejako od początku.
ŁUKASZ SOBIECH
lukasz.sobiech@infor.pl