Orzecznictwo Regionalnej Komisji Orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Katowicach wskazuje na liczne przypadki niewłaściwego zastosowania ustawy - Prawo zamówień publicznych, co kwalifikuje się do naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Wysoki udział zamówień publicznych w ogólnej liczbie naruszeń dyscypliny finansów publicznych utrzymuje się od lat, mimo iż zamawiający mają bardzo dużą wiedzę i doświadczenie w stosowaniu ustawy, dysponują orzecznictwem arbitrażowym i sądowym oraz opiniami i komentarzami Urzędu Zamówień Publicznych i ekspertów zajmujących się tą problematyką.
W naszej ocenie przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. W pierwszej kolejności trzeba wymienić mało precyzyjne, skomplikowane i niejednoznaczne przepisy prawa, które są stosowane przy udzielaniu zamówień publicznych. To powoduje konieczność korzystania z licznych, często niejednolitych interpretacji obowiązujących przepisów. Kolejne nowelizacje ustawy, wprowadzane średnio co dwa lata usuwają jedne wątpliwości, ale w ich miejsce pojawiają się następne. Jako przykład można wskazać przepisy regulujące kwestie uzupełnienia dokumentów potwierdzających spełnienie postawionych warunków. Ponadto występują przypadki braku spójności pomiędzy poszczególnymi aktami prawnymi.
W dalszej kolejności trzeba wskazać wysoce skomplikowany charakter problematyki zamówień publicznych, co wyraża się tym, że obejmuje ona zagadnienia o charakterze prawnym, technicznym i ekonomiczno-finansowym. Mamy do czynienia z systemem zamówień publicznych, w którym prawidłowe zastosowanie obowiązujących przepisów wymaga znajomości, poza ustawą Prawo zamówień publicznych, również szeregu innych aktów prawnych, w zależności od rodzaju i specyfiki zamówienia. Można tutaj wymienić na przykład ustawy takie jak: samorządowe, prawo budowlane, o rachunkowości, o systemie oświaty, o ochronie praw autorskich, o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, kodeks cywilny, o spółkach prawa handlowego itd.
Z punktu widzenia zasad wynikających z ustawy Prawo zamówień publicznych zamówienia są takie same, ale ich specyfika jest inna ze względu na branżę, której dotyczą. To właśnie mimo podobieństwa powoduje konieczność zróżnicowania warunków stawianych oferentom czasami kryteriów oceny ofert, postanowień przyszłej umowy itp. Bardzo szeroki zakres i różnorodność zagadnień występujących przy udzielaniu zamówień publicznych powoduje trudność w stosowaniu przepisów prawa i często jest przyczyną popełnianych błędów.
Jak się wydaje wpływ na nieprawidłowości przy udzielaniu zamówień publicznych ma czasami brak przygotowania merytorycznego osób zajmujących się bezpośrednio udzielaniem zamówień publicznych (brak kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia), jak również zwykłe niedopełnienie obowiązków służbowych. W analizie przyczyn popełniania licznych błędów przy udzielaniu zamówień publicznych wskazać należy również na niewłaściwą organizację prac związanych z przygotowaniem oraz prowadzeniem postępowań w sprawach udzielania zamówień publicznych oraz niewypełnieniem obowiązków w zakresie nadzoru i kontroli przez kierowników jednostek.
Naszym zdaniem nie bez znaczenia pozostaje tutaj także brak jednolitego i profesjonalnego systemu szkoleń, na wzór tego, który pod patronatem Urzędu Zamówień Publicznych z powodzeniem funkcjonował w początkowych latach obowiązywania ustawy.
Wniosek
Wysoki udział zamówień publicznych w ogólnej liczbie naruszeń dyscypliny finansów publicznych utrzymuje się od lat, mimo iż zamawiający mają bardzo dużą wiedzę i doświadczenie w stosowaniu ustawy.
Józef Stęplowski
członek Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach