Postanowienie Sądu Najwyższego Izby Karnej z 3 grudnia 2002 r.
SYGN. AKT II KKN 208/2001
STAN FAKTYCZNY
Krzysztof W. 11 maja 1998 r. w związku z pełnieniem obowiązków służbowych uzależnił wykonanie czynności służbowej polegającej na skierowaniu przeciwko Stanisławowi O. wniosku o ukaranie do kolegium do spraw wykroczeń od otrzymania korzyści majątkowej w kwocie 1 tys. zł. Sąd rejonowy rozpoznający tę sprawę w I instancji uznał, że zachowanie Krzysztofa W. wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 228 par. 4 kodeksu karnego (uzależnienie wykonania czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej) i skazał go na karę dwóch lat pozbawienia wolności. Sąd I instancji orzekł także zakaz wykonywania zawodu na okres trzech lat.
Obrońca Krzysztofa W. nie zgodził się z takim wyrokiem sądu I instancji i zaskarżył go do sądu okręgowego. Sąd odwoławczy nie uznał jednak argumentacji obrońcy i utrzymał wyrok sądu I instancji w mocy. Adwokat Krzysztofa W. złożył kasację do Sądu Najwyższego. W swojej kasacji wskazał on, że zarówno sąd I instancji, jak i sąd odwoławczy niesłusznie uznały, że Krzysztof W. dopuścił się kwalifikowanej postaci przestępstwa łapownictwa biernego. Jego zdaniem oskarżony dopuścił się co najwyżej łapownictwa określonego w art. 228 par. 1 kodeksu karnego, polegającego na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej w związku z pełnieniem funkcji publicznej, które zagrożone jest niższą karą. Obrońca Krzysztofa W. domagał się w związku z tym co najmniej zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności.
Ze stanowiskiem obrońcy oskarżonego nie zgodził się prokurator prokuratury krajowej. Zdaniem prokuratora zachowanie oskarżonego wyczerpywało znamiona art. 228 par. 3 kodeksu karnego (przyjmowanie korzyści majątkowej lub osobistej w związku z pełnieniem funkcji publicznej za zachowanie stanowiące naruszenie prawa), a nie art. 228 par. 4 kodeksu karnego (uzależnienie wykonania czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej), jak uznał sąd I instancji i sąd odwoławczy.
UZASADNIENIE
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Zgodnie bowiem z ogólnie przyjętymi poglądami cechą charakterystyczną zachowania się sprawcy przestępstwa z par. 4 art. 228 kodeksu karnego jest danie do zrozumienia osobie zainteresowanej czynnością służbową, że decyzja co do jej wykonania lub zaniechania zapadnie w razie wręczenia korzyści majątkowej. Zdaniem Sądu Najwyższego w rozpoznawanej sprawie zachowanie oskarżonego polegało bowiem nie tylko na wystąpieniu z inicjatywą (zażądaniu) wręczenia mu łapówki, lecz ponadto na uzależnieniu od jej otrzymania odstąpienia od wykonania czynności służbowej. Przestępstwo określone w art. 228 par. 4 kodeksu karnego może polegać zarówno na wykonaniu, jak i zaniechaniu wykonania czynności służbowej.
Sąd Najwyższy wskazał ponadto, że jeżeli funkcjonariusz publiczny uzależnia od otrzymania korzyści majątkowej czynność służbową, do której wykonania był nie tylko uprawniony, lecz także zobowiązany przepisami prawa, to zachowanie takie wyczerpuje nie tylko znamiona określone w par. 4 art. 228 kodeksu karnego, ale także par. 3 art. 228. Uzasadnione jest zatem przyjęcie kumulatywnego zbiegu obu tych przepisów stosownie do art. 11 par. 2 kodeksu karnego.
OPINIA
Teresa Majewska
prawnik w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, oddział Kraków
Artykuł 228 par. 3 kodeksu karnego określający kwalifikowany typ przestępstwa sprzedajności, penalizuje czyn polegający na przyjęciu przez osobę, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa. Za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa rozumie się zarówno przekroczenie uprawnień, jak i niewypełnienie obowiązków, a więc zaniechanie podjęcia czynności, które są przez prawo nakazane. Postanowienie Sądu Najwyższego stanowi potwierdzenie stanowiska, że przestępstwa z art. 228 par. 3 kodeksu karnego dopuszcza się osoba, która w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, przyjmuje łapówkę lub obietnicę jej otrzymania za zaniechanie wykonania obowiązku wynikającego z przepisów prawa. Warto jednak podkreślić, że w obecnym stanie prawnym przyjęcie kumulatywnej kwalifikacji prawnej z art. 228 par. 3 i 228 par. 4 kodeksu karnego, o której wypowiedział się Sąd Najwyższy w sentencji postanowienia, może nastąpić dopiero w sytuacji, gdy sprawca nie tylko uzależnił czynność służbową, do wykonania której jest zobowiązany, od otrzymania korzyści, ale także gdy następnie przyjął on taką korzyść lub obietnicę jej otrzymania. Samo bowiem uzależnienie przez osobę pełniącą funkcję publiczną czynności służbowej od otrzymania korzyści nie realizuje opisu czynu zawartego w art. 228 par. 3 kodeksu karnego, którego znamieniem jest przyjęcie przez taką osobę korzyści majątkowej lub obietnicy jej otrzymania.
Przygotowali ADAM MAKOSZ i ARKADIUSZ JARASZEK