Spółki wodne oraz tzw. związki wałowe są formami organizacyjnymi, które nie działają w celu osiągnięcia zysku. Zrzeszają one osoby fizyczne lub prawne i mają na celu zaspokajanie wskazanych ustawą Prawo wodne potrzeb w dziedzinie gospodarowania wodami.
W szczególności spółki wodne mogą być tworzone do wykonywania, utrzymywania oraz eksploatacji urządzeń służących np. do:
• zapewnienia wody dla ludności, w tym uzdatniania i dostarczania wody;
• ochrony wód przed zanieczyszczeniem, w tym odprowadzania i oczyszczania ścieków.
Spółki wodne, zapewniając zaspokojenie potrzeb zrzeszonych w nich osób w dziedzinie gospodarowania wodami, mogą również podejmować działalności umożliwiającą osiągnięcie zysku netto. Osiągnięty zysk netto w takiej sytuacji przeznacza się wyłącznie na cele statutowe spółki wodnej. Spółki mogą też korzystać z pomocy państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. Chodzi tu o dotacje, udzielane zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych, czyli o dotacje podmiotowe oraz o dotacje przedmiotowe udzielane z budżetów samorządów terytorialnych.
Podobnie jak jednostki samorządu terytorialnego, spółki wodne mogą łączyć się w związki spółek wodnych. Prawa i obowiązki przysługujące wobec spółek wodnych staroście, w stosunku do związków spółek wodnych, wykonuje marszałek województwa.
Powstanie spółki wodnej
Do utworzenia spółki wodnej dochodzi w drodze porozumienia co najmniej trzech osób fizycznych lub prawnych, zawartego w formie pisemnej.
Dodatkowo wymagane jest:
• uchwalenie statutu spółki przez osoby zainteresowane utworzeniem spółki;
• dokonanie wyboru organów spółki.
Następnie właściwy dla siedziby spółki wodnej starosta w drodze decyzji zatwierdza statut spółki. W sytuacji zaś, gdy stwierdzi niezgodności statutu z prawem wzywa do usunięcia niezgodności w określonym terminie, a jeżeli niezgodności te nie zostaną usunięte - odmawia również, w drodze decyzji, zatwierdzenia statutu. Z chwilą uprawomocnienia się decyzji starosty o zatwierdzeniu statutu, spółka wodna nabywa osobowość prawną. W terminie 30 dni od dnia nabycia przez spółkę osobowości prawnej zarząd spółki wodnej zgłasza utworzenie spółki w celu wpisania do katastru wodnego.
Należy pamiętać, że spółka wodna odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem, a członek spółki wodnej nie odpowiada za zobowiązania spółki. Jest on jednak zobowiązany do wnoszenia składek i ponoszenia na jej rzecz innych określonych w statucie świadczeń, niezbędnych do wykonywania statutowych zadań spółki. Wysokość składek i innych świadczeń na rzecz spółki wodnej powinna być proporcjonalna do korzyści odnoszonych przez członków spółki, w związku z działalnością spółki.
PRZYCZYNY ROZWIĄZANIA SPÓŁKI
Spółka wodna może być rozwiązana przez starostę, w drodze decyzji, jeżeli:
• działalność spółki narusza prawo lub statut albo;
• upłynął termin, na jaki został ustanowiony zarząd komisaryczny, a walne zgromadzenie nie dokonało wyboru nowego zarządu;
• liczba członków jest mniejsza niż trzy.
Nadzór starosty
Nadzór i kontrolę nad działalnością spółek wodnych sprawuje starosta. Dlatego też zarząd spółki wodnej musi przedkładać staroście uchwały organów spółki w terminie siedmiu dni od dnia ich podjęcia. Uchwały organów spółki wodnej sprzeczne z prawem lub statutem są nieważne. O nieważności uchwał w całości lub w części orzeka, w drodze decyzji, starosta w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały. Starosta, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały, może również wstrzymać jej wykonanie. Decyzja wydana przez starostę jest ostateczna. Spółka wodna, której uchwała została uchylona, może zwrócić się do starosty z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, a po wyczerpaniu tego trybu spółce wodnej przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
W przypadku powtarzającego się naruszania przez zarząd prawa lub statutu, starosta może, w drodze decyzji, rozwiązać zarząd, wyznaczając osobę pełniącą jego obowiązki. W takim przypadku w terminie trzech miesięcy od dnia, w którym decyzja o rozwiązaniu zarządu stała się ostateczna, osoba wyznaczona do pełnienia obowiązków zarządu musi zwołać walne zgromadzenie, aby wybrać nowy zarząd.
Jeżeli walne zgromadzenie nie dokona wyboru nowego zarządu, starosta może ustanowić, w drodze decyzji, zarząd komisaryczny spółki na czas oznaczony, nie dłuższy niż rok. Starosta może również rozwiązać spółkę w przypadkach wskazanych w ustawie. Rozwiązanie spółki wodnej następuje po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego. W takiej sytuacji starosta wyznacza likwidatora i ustala jego wynagrodzenie, a po otrzymaniu uchwały walnego zgromadzenia spółki wodnej w likwidacji o zatwierdzeniu ostatecznych rachunków i sprawozdań likwidatora występuje z wnioskiem o wykreślenie spółki wodnej z katastru wodnego.
Uprawnienia starosty w stosunku do spółki wodnej w większości polegają na rozstrzyganiu o zgodności z prawem uchwał organów spółki wodnej. Pozostałe służą prawidłowemu i skutecznemu realizowaniu zadań spółki wodnej przewidzianych ustawami i statutem. Te uprawnienia starosty mają za zadanie poprawienie sytuacji w spółce, poprzez odebranie kompetencji jej organom i podjęcie decyzji za spółkę bądź przekazanie kompetencji osobom wskazanym przez siebie.
STAROSTA I SPÓŁKA
Uprawnienia starosty w stosunku do spółki wodnej to:
• zatwierdzenie statutu spółki wodnej
• wezwanie do usunięcia niezgodności statutu z prawem,
• odmowa zatwierdzenia statutu w przypadku nieusunięcia niezgodności statutu z prawem,
• włączenie określonego zakładu do spółki wodnej, jeżeli jest to uzasadnione celami, dla których spółka została utworzona,
• stwierdzenie nieważności uchwały organu spółki, sprzecznej z prawem lub statutem,
• wstrzymanie wykonania uchwał organów spółki, w stosunku do których wszczęto postępowanie w sprawie stwierdzenia ich nieważności,
• rozwiązanie zarządu w przypadku powtarzającego się naruszania prawa,
• wyznaczenie osoby pełniącej obowiązki zarządu,
• ustanowienie zarządu komisarycznego, jeżeli walne zgromadzenie spółki nie dokona wyboru nowego zarządu,
• rozwiązanie spółki, jeżeli jej działalność narusza prawo albo upłynął termin, na jaki został ustanowiony zarząd komisaryczny, a walne zgromadzenie nie dokonało wyboru nowego zarządu, a także gdy liczba członków spółki jest mniejsza niż trzy,
• wyznaczenie likwidatora spółki w przypadku jej rozwiązania,
• ustalenie wynagrodzenia likwidatorowi,
• wystąpienie o wykreślenie spółki z katastru wodnego,
• zwrócenie uwagi na konieczność podwyższenia wysokości składek lub innych należności, jeżeli nie wystarczają na wykonanie przewidzianych na dany rok zadań statutowych),
• podwyższenie wysokości składek i innych świadczeń, jeżeli spółka wodna zajmująca się utrzymaniem urządzeń wykonanych przy udziale środków publicznych, mimo wystąpienia starosty, nie podjęła odpowiedniej uchwały.
ŁUKASZ SOBIECH
lukasz.sobiech@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. nr 239, poz. 2019 ze zm.).