Zaliczki obok refundacji poniesionych kosztów kwalifikowanych są obecnie podstawowymi formami przyznawania dofinansowania w realizacji przedsięwzięć w ramach programów operacyjnych. Zasady i warunki udzielania zaliczek reguluje rozporządzenie ministra rozwoju regionalnego z 7 września 2007 r. w sprawie wydatków związanych z realizacją programów operacyjnych (Dz.U. nr 175, poz. 1232). Wszystkie jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymać zaliczki, jeżeli mają zawartą umowę o dofinansowaniu i jeżeli dany program operacyjny oraz priorytet tego programu przewiduje także zaliczki (prefinansowanie) jako jedną z form dotowania przedsięwzięcia.
- Przykładowo weźmy projekty polegające na budowie i modernizacji dróg gminnych realizowane w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO). W województwie wielkopolskim udostępniono dwa wzory umowy. Jeden, uwzględniający tylko płatności w formie refundacji, a drugi uwzględniający płatności zaliczkowe do wartości 20 proc. dofinansowania. Na przykład w RPO lubelskim, małopolskim i pomorskim umowa o dofinansowanie rozliczana będzie tylko w formie refundacji. Natomiast wszystkie projekty realizowane z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki będą w 100 proc. prefinansowane - informuje Marcin Bzdyra z Eficom
Dla kogo zaliczka
Zaliczkę może otrzymać gmina albo powiat, jeżeli w umowie o dofinansowaniu jest zapisana możliwość prefinansowania przedsięwzięcia. Jednostki samorządowe nie muszą ustanawiać zabezpieczenia prawnego lub majątkowego dla zaliczki, jak to jest w przypadku innych beneficjentów spoza sektora finansów publicznych.
Zaliczka może być wypłacona w jednej transzy lub w kilku transzach oraz w określonych wysokościach i terminach wypłaty. Ilość transz i ich wielkość jest uzależniona od warunków umowy o dofinansowaniu. Wypłata następnej transzy musi być poprzedzona rozliczeniem się z poprzedniej transzy. Jakakolwiek wypłata zaliczki lub jej części jest uzależniona od realizacji przedsięwzięcia zgodnie z warunkami umowy i zgodnie z harmonogramem czasowym przedsięwzięcia, który jest częścią studium wykonalności albo częścią opisu projektu. Musi być zauważalny postęp w realizacji inwestycji. Należy ponadto zaznaczyć, że zgoda na dofinansowanie przedsięwzięcia nie zwalnia beneficjenta z posiadania wkładu własnego, jeżeli to przewiduje program operacyjny.
Mimo pewnych, niewielkich ograniczeń możliwość otrzymania zaliczki, jaka jest przewidziana w obecnych programach operacyjnych, daje duże szanse na realizację przedsięwzięć przez biedne gminy, których nie byłoby stać na budowę lub rozbudowę np. wodociągu, stacji uzdatniania wody lub rozbudowy szkoły gminnej. Nie trzeba wówczas stosować zamówień publicznych przy staraniu się o kredyt bankowy lub pożyczkę. To z kolei powoduje, że projekt będzie tańszy w obsłudze administracyjnej i finansowej oraz szybciej będzie zrealizowany. Wreszcie prefinansowanie zapewnia płynność finansową projektu unijnego. Według założeń, powołane wyżej rozporządzenie ministra rozwoju regionalnego z 7 września 2007 r. przyczyni się do zwiększenia aktywności małych i wiejskich gmin.
Wysokość zaliczki
Beneficjent może otrzymać całość dofinansowania w formie zaliczki w jednej lub kilku transzach. W jednej transzy będzie przekazywana zaliczka w przypadku projektów o niewielkich kosztach kwalifikowanych.
Rozliczanie każdej transzy zaliczki polega na wykazaniu przez beneficjenta we wnioskach o płatność, złożonych do instytucji, która przyznała dofinansowanie. Wszystkie wydatki, na które przyznana była zaliczka, muszą być poświadczone fakturami albo rachunkami lub innymi dokumentami księgowymi. Rozliczenie danej transzy zaliczki, przynajmniej w 70 proc., warunkuje otrzymanie następnej transzy.
Beneficjent ma prawo w ramach realizacji projektu unijnego udzielić zaliczek bezpośrednim wykonawcom przedsięwzięcia, tj. firmom i innym instytucjom, wyłonionym na podstawie ustawy z 29 stycznia 2004 r - Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 1655 ze zm.). To spowoduje, że gminy, szczególnie z terenów wiejskich, będą mogły szybciej znaleźć wykonawców. Wysokość takiej zaliczki określona musi być w umowach o udzielenie zamówienia. Łączna wysokość tej zaliczki nie może być większa niż 20 proc. kosztów kwalifikowanych projektu realizowanego przez beneficjenta, określonego w umowie o dofinansowanie projektu.
Zaliczka udzielana wykonawcom może być przekazywana również w transzach. Poszczególne transze są przekazywane zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym określonym w umowie o udzielenie zamówienia. Zaliczkę można wypłacić tylko na wniosek wykonawcy. Podstawą rozliczenia zaliczki stanowią zapłacone faktury lub dokumenty księgowe o równoważnej wartości dowodowej oraz inne dokumenty określone w umowie o udzielenie zamówienia publicznego.
Bez automatyzmu
Powołane rozporządzenie ministra rozwoju regionalnego mówi o możliwości przyznania beneficjentowi zaliczki na pokrycie kosztów przedsięwzięcia. Zaliczka jest jedną z form dofinansowania realizacji projektu. To m.in. oznacza, że nie musi być przyznana każdemu beneficjentowi. Nie będzie ona przyznawana automatycznie. Dużo zależy od postanowień zawartych w opisach priorytetów i działań poszczególnych programów operacyjnych. Nie we wszystkich np. priorytetach RPO są przewidziane zaliczki. Dlatego gmina albo powiat starając się o dofinansowanie powinien najpierw sprawdzić, czy konkretny program operacyjny przewiduje otrzymanie zaliczki w ramach realizowanych priorytetów i działań. Następnie należy prefinansowanie wynegocjować, możliwie najkorzystniej. Idealnie będzie, gdy zaistnieje możliwość otrzymania zaliczki w wysokości sumy dofinansowania, czyli koszty kwalifikowane spłaciłyby się bez udziału finansowania zewnętrznego. To oszczędność czasu i pieniędzy.
ILE PRZEZNACZONE ZOSTANIE NA ZALICZKI
Możliwość otrzymania zaliczki na realizowanie przedsięwzięć w ramach programów operacyjnych 2007 - 2013 to możliwość dysponowania kapitałem już od początku realizacji projektu. Według planów Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na zaliczki zostanie wydane około 10 mld euro do końca 2015 r, spośród kwoty łącznej dotacji w ramach wszystkich programów operacyjnych, czyli 67 mld euro. Średnio, co roku na prefinansowanie będzie się wydawać około 1,25 mld euro.
JAK BĘDĄ WYPŁACANE ZALICZKI
Najważniejsze zasady, jakie będą obowiązywały przy wypłacie zaliczek na realizację projektów i inwestycji realizowanych przy wykorzystaniu funduszy europejskich, to:
• wszystkie zaliczki będą przyznawane indywidualnie,
• beneficjent (np. jednostka samorządu terytorialnego) będzie rozliczany skrupulatnie z każdej transzy zaliczki,
• zaliczki mogą być udzielone tylko na pokrycie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, które są opisane w projekcie i we wniosku o dotacje;
• rozliczanie zaliczki polegać będzie w szczególności na złożeniu dokumentów potwierdzających dokonanie wydatków kwalifikowanych (faktur, rachunków albo podobnych dokumentów księgowych, w których będzie potwierdzenie zapłaty za wykonane usługi lub dostawy materiałów na rzecz beneficjenta, zgodnie z zasadami zamówień publicznych).
ANDRZEJ OKRASIŃSKI
andrzej.okrasinski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Rozporządzenie ministra rozwoju regionalnego z 7 września 2007 r. w sprawie wydatków związanych z realizacją programów operacyjnych (Dz.U. nr 175, poz. 1232).