Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Na stanowisko wojewody może być powołana osoba, która:
• posiada obywatelstwo polskie,
• posiada tytuł zawodowy magistra lub tytuł równorzędny,
• posiada 3-letni staż pracy w zakresie kierowania zespołami ludzkimi,
• nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• korzysta z pełni praw publicznych,
• cieszy się nieposzlakowaną opinią.
Od 1 kwietnia 2009 r. obowiązuje ustawa z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. nr 31, poz. 206).
Działalność i nadzór
Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy wicewojewody, którego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody.
Premier kieruje działalnością wojewody, w szczególności wydając w tym zakresie wytyczne i polecenia, żądając przekazania sprawozdań z działalności wojewody oraz dokonując okresowej oceny jego pracy. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na zasadach określonych w ustawach regulujących funkcjonowanie samorządów gmin, powiatów i województw.
W celu usprawnienia działania organów rządowej administracji zespolonej w województwie wojewoda może tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego.
Powierzenie zadań
Wojewoda może powierzyć prowadzenie, w jego imieniu, niektórych spraw z zakresu swojej właściwości jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów działających na obszarze województwa, kierownikom państwowych i samorządowych osób prawnych oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych funkcjonujących w województwie. Powierzenie zadań, o którym mowa, następuje na podstawie porozumienia.
Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej działające w województwie. Odpowiednie polecenia wojewoda może wydawać również organom samorządu terytorialnego. Może to mieć miejsce w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak np. zapobieganie zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwu państwa i utrzymania porządku publicznego, a także zapobieganie klęskom żywiołowym.
Wojewoda w zakresie zadań administracji rządowej realizowanych w województwie ma prawo żądania od organów administracji rządowej bieżących informacji i wyjaśnień o ich działalności. Wojewoda może, także w drodze decyzji administracyjnej, wstrzymać egzekucję administracyjną. Wstrzymanie egzekucji administracyjnej może nastąpić w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na czas określony, i może dotyczyć czynności każdego organu prowadzącego taką egzekucję.
Zadania kontrolne
Wojewoda kontroluje:
• wykonywanie przez organy rządowej administracji zespolonej w województwie zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz wytycznych i poleceń Prezesa Rady Ministrów;
• wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne podmioty zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej.
Kontrolę zarządza wojewoda lub upoważniony przez niego kierownik komórki organizacyjnej właściwej do spraw kontroli urzędu wojewódzkiego na podstawie rocznych planów kontroli.
Orany administracji
Wojewoda jako zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie:
• kieruje nią i koordynuje jej działalność,
• kontroluje jej działalność,
• zapewnia warunki skutecznego jej działania,
• ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.
Organy rządowej administracji zespolonej w województwie wykonują swoje zadania przy pomocy urzędu wojewódzkiego, chyba że odrębne przepisy przewidują inne rozwiązanie. Szczegółową organizację rządowej administracji zespolonej w województwie określa statut urzędu wojewódzkiego. Do obsługi zadań organów rządowej administracji zespolonej nieposiadających własnego aparatu pomocniczego tworzy się w urzędzie wojewódzkim wydzielone komórki organizacyjne. Regulaminy urzędów obsługujących organy rządowej administracji zespolonej są zatwierdzane przez wojewodę.
Z kolei organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie są obowiązane do składania wojewodzie rocznych informacji o swojej działalności, do końca lutego każdego roku.
Organami niezespolonej administracji rządowej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie, czyli np. dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów statystycznych, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej, graniczni i powiatowi lekarze weterynarii, okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego, państwowi graniczni inspektorzy sanitarni oraz regionalni dyrektorzy ochrony środowiska.
Prawo miejscowe
Wojewoda oraz organy niezespolonej administracji rządowej mogą stanowić akty prawa miejscowego obowiązujące w województwie lub jego części. Organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie są obowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy.
W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym przez wojewodę lub organ niezespolonej administracji rządowej, w sprawie z zakresu administracji publicznej, może, po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis, lub organu upoważnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru do usunięcia naruszenia, zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.