Specjalne strefy ekonomiczne (dalej: SSE) okazały się skutecznym instrumentem przyciągania inwestycji. W ciągu 15 lat funkcjonowania firmy zainwestowały na ich obszarze 51 mld zł i utworzyły ponad 150 tys. nowych miejsc pracy. Prócz tych łatwo wymiernych efektów, istnieją też inne, które trudniej wyrazić liczbami. Należą do nich m.in.:
• tworzenie lokalnych więzi kooperacyjnych w regionie,
• napływ nowych technologii i nowych metod zarządzania.
Przedsiębiorca, który zdecyduje się na inwestycję na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, może liczyć na wysokie zwolnienia w podatku dochodowym. Wielkość zwolnienia może dochodzić do 50% nakładów inwestycyjnych, a w odniesieniu do średnich i małych przedsiębiorstw wartość ta może stanowić nawet, w zależności od regionu, 60% i 70% nakładów inwestycyjnych. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca mający status średniego przedsiębiorcy, inwestujący 10 mln złotych, może skorzystać ze zwolnienia podatkowego sięgającego nawet 6 mln złotych.
Dzięki atrakcyjności inwestycyjnej wielu regionom SSE przyniosły awans cywilizacyjny i stały się ważnym impulsem rozwojowym.
Ważne zmiany
Doceniając pozytywny wpływ SSE na gospodarkę Polski, w 2008 r. dokonano nowelizacji przepisów regulujących ich funkcjonowanie. Ustawa z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (dalej: nowelizacja ustawy o SSE) wprowadziła dwie zmiany podnoszące atrakcyjność SSE jako instrumentu przyciągania inwestycji. Zmiany te polegały na:
1) zwiększeniu o blisko 70% powierzchni SSE z 12 do 20 ha oraz
2) wydłużeniu okresu funkcjonowaniu SSE do 2020 r.
Obie zmiany są korzystne dla samorządów lokalnych. Pierwsza zmiana zwiększa pulę gruntów strefowych, umożliwiając tym samym tworzenie SSE na terenach gmin, które obecnie nie mają strefy albo też zwiększenie obszarów już istniejącej strefy. Druga zmiana oznacza, że strefy funkcjonować będą o 4 lata dłużej, niż wynikało to z dotychczas obowiązujących przepisów. Fakt ten może być wykorzystywany w działaniach promocyjnych gminy wobec potencjalnych inwestorów, oznacza bowiem, że będą mieli więcej czasu na skorzystanie z pomocy publicznej z tytułu działalności prowadzonej w SSE.
Kryteria obejmowania strefą
Przyjęta w styczniu 2009 r. przez rząd „Koncepcja rozwoju specjalnych stref ekonomicznych” rozróżnia 2 rodzaje gruntów, które mogą zostać włączone do strefy:
1) grunty będące własnością lub użytkowane wieczyście przez zarządzającego strefą, Skarbu Państwa, samorządu terytorialnego lub związku komunalnego - tzw. grunty publiczne,
2) grunty stanowiące własność innych podmiotów, tzw. grunty prywatne.
Nowa koncepcja przewiduje odmienne kryteria włączania do strefy poszczególnych kategorii gruntów.
„Koncepcja rozwoju specjalnych stref ekonomicznych” formułuje także tzw. kryteria brzegowe, to znaczy określa 4 atrybuty, jakie powinien posiadać grunt, aby możliwe było wszczęcie procedury objęcia go obszarem SSE:
1) powinien posiadać uregulowany stan prawny,
2) nie powinny występować przeciwwskazania do prowadzenia działalności przemysłowej lub usługowej (chodzić tu może m.in. o ograniczenia związane z ochroną środowiska),
3) powinien być wyposażony w niezbędną infrastrukturę techniczną lub wiarygodne zobowiązanie do jego uzbrojenia,
4) powinien znajdować się przy obecnych lub planowanych szlakach komunikacyjnych.
Te cztery kryteria wynikają z dotychczasowych doświadczeń, gdy zdarzało się, że grunt wprawdzie był, ale bez dostępu do drogi dojazdowej.
W przypadku gruntów stanowiących własność gmin lub związków komunalnych albo innych podmiotów publicznych ich włączenie do strefy możliwe jest po spełnieniu przynajmniej jednego z następujących szczegółowych kryteriów:
1) innowacyjności,
2) sektorów priorytetowych,
3) klastrów, parków przemysłowych i naukowych,
4) stopnia uprzemysłowienia,
5) stopy bezrobocia.
Kryterium innowacyjności
Grunt gminy, związku komunalnego lub innych podmiotów publicznych można objąć strefą na podstawie kryterium innowacyjności. W praktyce oznacza to, że w rezultacie inwestycji powstających w SSE stosowane będą nowe technologie, prowadzące do produkcji nowych lub znacząco ulepszonych produktów. Inwestor zainteresowany lokalizacją inwestycji na terenie, który miałby być objęty SSE, na potrzeby udokumentowania innowacyjności swojego przedsięwzięcia powinien przedstawić opinię jednostki naukowej z Polski lub innego kraju UE.
Kryterium sektorów priorytetowych
Grunty publiczne, w tym grunty należące do gminy lub związku komunalnego, można również objąć strefą na potrzeby inwestycji realizowanych w sektorach priorytetowych, do których zalicza się:
• sektor motoryzacyjny,
• sektor lotniczy,
• sektor elektroniczny,
• sektor maszynowy,
• chemię małotonażową,
• biotechnologię,
• sektor badawczo-rozwojowy,
• nowoczesne usługi (informatyczne, księgowe, call center oraz badań i analiz technicznych) oraz
• produkcję urządzeń do produkcji paliw i energii ze źródeł odnawialnych.
Plany rozwoju poszczególnych stref ekonomicznych mogą przewidywać dodatkowo dwa inne sektory priorytetowe dla każdego województwa.
Kryterium klastrów, parków przemysłowych i naukowych
Grunty publiczne można również objąć SSE na potrzeby inwestycji przyczyniających się do powstania klastrów albo parków przemysłowych i technologicznych. Klastry i parki mogą stanowić dla samorządów lokalnych istotny element strategii przeciągania inwestorów - specjalizacja branżowa może bowiem wyróżniać gminę, powiat, województwo na tle ofert lokalizacyjnych innych regionów.
Kryterium stopnia uprzemysłowienia
Możliwe jest również włączenie gruntów publicznych do SSE, jeżeli grunt znajduje się w słabo uprzemysłowionej części kraju. Poziom uprzemysłowienia określa się, biorąc pod uwagę wykorzystanie wskaźnika produkcji sprzedanej przemysłu na jednego mieszkańca. W zależności od stopnia uprzemysłowienia danego powiatu (zrelatywizowanej do średniej krajowej), różne są minimalne wartości wymaganych nakładów inwestycyjnych. Kryterium to uważa się za spełnione, jeżeli koszty kwalifikowane inwestycji będą co najmniej równe wartościom określonym w tabeli 1.
Kryterium nie ma zastosowania w powiatach rozwiniętych przemysłowo, tj. takich, w których stosunek produkcji sprzedanej przemysłu na jednego mieszkańca w stosunku do średniej produkcji sprzedanej przemysłu na jednego mieszkańca obliczonej dla całego kraju przekracza wartość 1,5.
Kryterium stopy bezrobocia
Kryterium to zakłada, że znaczące inwestycje pod względem nakładów inwestycyjnych lub nowych miejsc pracy powinny uprawniać do objęcia gruntów publicznych obszarem SSE.
Logika tego kryterium jest następująca: na preferencyjne traktowanie zasługują inwestycje w powiatach o wysokim poziomie bezrobocia. Znajduje ona odzwierciedlenie w następującej zasadzie: im wyższe bezrobocie w powiecie, tym mniejszy wymagany nakład inwestycyjny lub mniejszy wymagany poziom zatrudnienia nowych pracowników, aby dany grunt objąć strefą. Pułapy kryterium stopy bezrobocia przedstawia tabela 2.
Kryterium to zostało jeszcze złagodzone dla 5 województw z tzw. ściany wschodniej:
1) lubelskiego,
2) podkarpackiego,
3) podlaskiego,
4) świętokrzyskiego,
5) warmińsko-mazurskiego.
Jest to zabieg przemyślany, mający na celu podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej tych województw oraz uwzględniający specyfikę rynku lokalnego, gdzie pojawienie się dużego inwestora jest mniej prawdopodobne aniżeli w pozostałych regionach.
SSE atrakcyjna dla inwestora
Po wielu latach funkcjonowania SSE dopiero teraz sformułowano kryteria włączania gruntów publicznych do specjalnych stref ekonomicznych. Jest to ważne, ponieważ za sprawą nowelizacji ustawy o SSE znacznie zwiększyła się pula gruntów, które mogą być objęte strefą. Z tej puli korzystać mogą gminy i związki komunalne, dysponujące atrakcyjnymi dla inwestorów gruntami. Mogą obejmować je strefą. Grunt objęty SSE jest dla inwestora o wiele bardziej atrakcyjny niż lokalizacja poza strefą.
SŁOWNICZEK
Specjalne strefy ekonomiczne to wyodrębniony administracyjnie obszar kraju, na którym obowiązują preferencyjne zasady prowadzenia działalności gospodarczej.
Piotr K. Hajdecki
W kolejnym numerze omówione zostaną kryteria włączania do strefy gruntów prywatnych.
Podstawy prawne:
• Ustawa z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. nr 118, poz. 746)
• Ustawa z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. nr 42, poz. 275; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 118, poz. 746)