Jesteśmy samorządowym zakładem budżetowym – placówką oświatową. Na podstawie nieodpłatnych umów użyczenia zawartych z gminą zajmujemy 3 nieruchomości. Uważamy, że na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 updop nasze przychody związane z nieodpłatnym używaniem nieruchomości są wolne od podatku dochodowego. Czy mamy rację? Ponadto używamy bezpłatnie pomieszczeń stołówek szkolnych w 2 szkołach ponadgimnazjalnych, będących samorządowymi jednostkami budżetowymi, na podstawie umów zawartych z dyrektorami tych szkół. Czy powinniśmy dla celów podatkowych naliczyć wartość rynkową czynszu jako przychód podlegający opodatkowaniu za używanie pomieszczeń stołówek w tych szkołach? Jak oszacować taką wartość?
W tej sprawie Czytelnik ma rację. W obu przypadkach znajduje zastosowanie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: updop), który wyłącza z przychodów świadczenia związane z użyczeniem otrzymane m.in. przez zakłady budżetowe od jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie.
Umowa użyczenia to umowa cywilnoprawna, uregulowana przepisami art. 710–719 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. Istota umowy użyczenia polega na tym, że użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej.
Czy gmina może zerwać umowę najmu>>
Ustawodawca, stanowiąc o wartości otrzymanych nieodpłatnych świadczeń jako o przychodzie kształtującym podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym, nie sprecyzował bliżej, co należy rozumieć przez użyte pojęcie nieodpłatnego świadczenia. Ograniczył się w tym względzie jedynie do wskazania w art. 12 ust. 6 updop sposobu i kryteriów ustalania ich wartości. Tym samym konieczne jest odwołanie się w tym zakresie do rozumienia tego pojęcia w prawie cywilnym. I tak, przez nieodpłatne świadczenie należy rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osoby, mające konkretny wymiar finansowy (wyrok WSA w Gdańsku z 29 października 2007 r., sygn. akt I SA/Gd 767/07).
Oznacza to, że termin „nieodpłatne świadczenie” w rozumieniu przepisów podatkowych ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym (wyrok WSA w Gliwicach z 5 maja 2008 r., sygn. akt I SA/Gl 201/08).
Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 updop, przychodami, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 3 i 4 oraz art. 14 updop, są w szczególności: wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie.
Przepis ten wskazuje, że przychodem osoby prawnej jest m.in. wartość otrzymanych przez nią nieodpłatnych świadczeń. Określa on jednak wyjątki od tej zasady, tj. przypadki, kiedy takie uzyskanie przez niektórych podatników nieodpłatnych świadczeń nie skutkuje powstaniem u nich przychodu.
Gminy straciły wpływ na rozwój przestrzenny>>
Przy czym dla zwolnienia od opodatkowania przychodów z tytułu wskazanego w art. 12 ust. 1 pkt 2 updop wymagane jest łączne (kumulatywne) spełnienie wszystkich przesłanek przewidzianych w tym przepisie (wyrok NSA z 8 maja 2008 r., sygn. akt II FSK 391/07).
A zatem w sytuacji omawianej w pytaniu wyłączenie nieodpłatnego świadczenia otrzymanego przez jednostkę z kategorii przychodów jest uwarunkowane łącznym spełnieniem następujących przesłanek:
• świadczenie zostało otrzymane od jednostki samorządu terytorialnego,
• świadczenie jest związane z używaniem środków trwałych otrzymanych w nieodpłatny zarząd lub używanie,
• świadczeniobiorcą jest zakład budżetowy.
Z ORZECZNICTWA
Pojęcie „nieodpłatne świadczenie” na gruncie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenie gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.
Wyrok WSA w Gliwicach z 5 maja 2008 r., sygn. akt I SA/Gl 201/08
JOANNA NOWICKA
Podstawy prawne
• Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 69, poz. 587)
• Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 42, poz. 341)