Prawdopodobnie największym miejskim projektem infrastrukturalnym realizowanym w Polsce jest rozbudowa sieci warszawskiego metra. Pierwsze pomysły budowy w stolicy kolei podziemnej pojawiły się w 1925 r. Przed wojną zdążono jednak wykonać tylko prace studialne i część badań geologicznych.
Po wojnie pewne prace inżynieryjne prowadzono w latach 1951-57. Faktyczna budowa I linii rozpoczęła się w 1983 r. Jej pierwszy odcinek oddano do użytku w 1995 r. a całość w 2008 r. Obecnie jest na niej 21 stacji.
Budowa II linii ma się rozpocząć już wkrótce, od centralnego odcinka. Docelowo ma ona rozgałęziać się na dwie "podlinie" i obejmować łącznie 28 stacji. W dalszych planach jest ewentualna budowa III linii, w dotychczasowych planach mającej przebiegać przez południową część centrum miasta, równolegle do Alei Jerozolimskich.
Budowa warszawskiego metra przebiegała albo w sposób właściwy dla gospodarki planowej, albo - po transformacji gospodarczej - w drodze wyboru zwycięzcy przetargu i przy znacznym wsparciu ze strony budżetu państwa. Podobne procedury (przetargowe i finansowe) obowiązywać będą przy budowie drugiej linii, przy czym na szczęście Polska jest już członkiem Unii Europejskiej, stąd możliwość zdobywania dodatkowych środków.
Co jednak można uczynić, aby ta i inne inwestycje (niezależnie od uwarunkowań prawnych zamówień publicznych, w tym "koszmaru odwoławczego") mogły być realizowane sprawnie i szybko? Jednym ze sposobów jest zastosowanie sprawdzonej w wielu przypadkach formuły PPP.
Partnerstwo publiczno-prywatne jest w Polsce ciągle nową metodą realizacji zadań publicznych z udziałem prywatnych inwestorów. Od lat 90-tych XX wieku samorządy zakładają spółki z podmiotami prywatnymi oraz dysponują mieniem publicznym w ramach gospodarowania nieruchomościami, jednak do chwili obecnej podstawową formą współpracy sektora publicznego i prywatnego jest zlecanie zamówień publicznych przez administrację.
Czytaj także: "Mała" i "duża" nowelizacja Prawa zamówień publicznych - zmiany i nowości >>
Szersze formuły współpracy, tj. zaangażowanie prywatnego kapitału do złożonych przedsięwzięć, włączenie go w kilka etapów realizacji projektu oraz umożliwienie mu w dalszej kolejności korzystania z powstałej infrastruktury w celu uzyskania zysku - pozostają cały czas w sferze "pionierskiej".
Przykładem dobrej praktyki, być może najlepiej porównywalnym - ze względu na podobną wielkość kraju, kondycję gospodarki i zdolność do wykorzystywania funduszy UE - do warunków polskich jest rozbudowa sieci metra w Madrycie.
Dziesięć lat temu w stolicy Hiszpanii zarządcy sektora transportu publicznego stanęli przed dylematem, co zrobić aby usprawnić system komunikacyjny w tej pięknej, lecz permanentnie zakorkowanej metropolii. Pytanie jakie włodarze Comunidad de Madrid postawili przed sobą brzmiało: "Co robić? W jaki sposób sfinansować rozbudowę metra?". Odpowiedź była prosta - zaprosić do współpracy partnera prywatnego.
Ekspansja Metro de Madrid
O naprawdę imponującym rozwoju sieci madryckiego metra świadczą fakty. W latach 1995-99 zbudowano w Madrycie 38 stacji na dystansie 56 km, co spowodowało powiększenie sieci komunikacyjnej metra do 202 stacji na dystansie 176 km. W latach 1999-2003 dobudowano 36 kolejnych stacji na dystansie 59,2 km. Oznacza to ekspansję do poziomu 238 stacji na trasach o łącznej długości 235,2 km.
Kolejnym krokiem milowym na drodze rozwoju sieci komunikacyjnej stolicy Kastylii był okres 2003-2007. W tym czasie oddano do użytku 80 nowych stacji metra.
Cele jakie postawili sobie Zarządcy Miasta (Comunidad de Madrid)
Pierwszym zasadniczym celem, który stanął przed oczami włodarzy miasta Madryt, było polepszenie dostępności komunikacyjnej przedmieść Madrytu. Drugim - zapewnienie mieszkańcom metropolii komunikacji na wysokim poziomie. Trzecim - powiększenie sieci metra.
Sposób działania, czyli co Hiszpanie zrobili?
Hiszpanie postawili na realizację kilku zasadniczych priorytetów, stanowiących narzędzia, dzięki którym osiągnięte zostały wcześniej wspomniane efekty.
Priorytetem numer jeden stała się maksymalizacja bezpieczeństwa w czasie robót budowlanych. Kolejnym priorytetem było powierzenie zarządzaniem projektem partnerowi prywatnemu jakim jest MINTRA (instytucja prywatna powołana przez miasto). Po trzecie zaś istotnym czynnikiem był wybór właściwej metody budowy.
Procedura przetargowa w systemie PPP
Procedura przetargowa trwa w Hiszpanii, co jest nader interesujące dla strony polskiej, 7 miesięcy (przetarg: 5 miesięcy, zamknięcie finansowe: 2 miesiące). Wyspecjalizowana spółka przygotowuje materiały przetargowe. Gotowy projekt umowy nie jest poddawany negocjacjom.
Zgodnie z doświadczeniami hiszpańskimi, okres od rozpoczęcia przetargu do otwarcia robót budowlanych w systemie PPP trwa średnio 70 miesięcy, w systemie tradycyjnym okres ten wynosi 91 miesięcy. Oszczędność czasu wynosi zatem 21 miesięcy.
Przy wszystkich zaletach formuły PPP należy też pamiętać, iż w warunkach hiszpańskich realizacja projektów w tym systemie jest bardziej kosztowna niż w systemie tradycyjnym. Wynika to z faktu, że wyższa cena inwestycji związana jest z szacowanym wyższym ryzykiem.
Czytaj także: Ranking stron internetowych miejskich przewoźników >>
BUDŻET:
Wydatki na rozbudowę metra w Madrycie ogółem:
1995-1999: 1,6 mld EUR. 1999 - 2003: 3,4 mld EUR. 2003-2007: 5 mld EUR.
EFEKTY, czyli odpowiedź czy warto?:
Patrząc na Hiszpanów, TAK. W Polsce - pokaże to przyszłość, o ile różne względy (prawne, finansowe, polityczne) nie będą stwarzać niepotrzebnych barier.
B.W.
Akty prawne, które umożliwiają współpracę pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym:
* Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997, Nr 9, poz. 43), - podstawa do nawiązywania współpracy publiczno - prywatnej;
* Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, (Dz. U. z 1997, Nr 115, poz. 741);
* Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2008, Nr 10, poz. 24);
* Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, (Dz. U. z 2003, Nr 96, poz. 873);
* Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno - prywatnym (Dz. U. z 2009, Nr 19, poz. 100);
* Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2009, Nr 19, poz. 101).
Wydanie specjalne Poradnika Partnerstwo publiczno-prywatne w samorządzie terytorialnym