W tego typu sprawach zasada szybkości postępowania nabiera szczególnego znaczenia - obowiązkiem organów administracji jest działać tak szybko aby w miarę możliwości zapobiec zagrożeniu jakie nielegalnie składowane odpady stwarzają dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, składowanie odpadów może odbywać się wyłącznie w przeznaczonych do tego obiektach budowlanych, którymi są składowiska. Magazynować odpady wolno w miejscu wyznaczonym w tym celu na terenie do którego posiadacz odpadów na tytuł prawny. Podstawę prawną do działania w każdym przypadku stwierdzenia, że składowanie lub magazynowanie odpadów nie odbywa się w ww. miejscach stanowi art. 34 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, zgodnie z którym obowiązkiem wójta burmistrza lub prezydenta miasta jest wydawanie z urzędu decyzji nakazujące usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania.
O nowych przepisach dotyczących gospodarki odpadami dowiesz się z grudniowego Poradnika Samorządowca. Zamów prenumeratę.
Za zgromadzone odpady odpowie ich posiadacz
Do usunięcia odpadów nielegalnie zgromadzonych na nieruchomości należy zobowiązać ich posiadacza. Zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 3 ust. 2 pkt 13 ustawy o odpadach, jest nim każdy, kto faktycznie włada odpadami - wytwórca odpadów, inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna (z wyłączeniem podmiotów prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów).
W razie niemożności ustalenia osoby faktycznie władającej odpadami (np. w przypadku podrzucenia odpadów na nieruchomość przez niezidentyfikowanych sprawców) obowiązkiem organu jest przyjąć domniemanie, że posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości jest jej właściciel i do niego właśnie skierować decyzję.
Czytaj także: Czystość i porządek w gminie oraz gospodarka odpadami>>
Nakaz obejmie wszystkie odpady
Co istotne, o ile zgodnie z ustawą o odpadach, do obowiązków gminy należy wyłącznie gospodarowanie odpadami komunalnymi, to decyzja, o której mowa w art. 34 może dotyczyć każdego rodzaju odpadów, a zatem także odpadów niebezpiecznych czy pojazdów wycofanych z eksploatacji.
Decyzja w przedmiocie nakazu usunięcia odpadów powinna spełniać wymogi formalne określone art. 107 § 1 k.p.a. tj. zawierać:
- oznaczenie organu administracji,
- datę wydania, oznaczenie strony lub stron,
- powołanie podstawy prawnej,
- rozstrzygnięcie,
- uzasadnienie faktyczne i prawne,
- pouczenie o możliwości odwołania,
- podpis.
Decyzji może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, w szczególności gdy za jej natychmiastowym wykonaniem przemawia ochrona życia lub zdrowia ludzkiego. W takim przypadku obok ww. elementów będzie ona zawierać również klauzulę w przedmiocie rygoru (chyba że zostanie on nadany po wydaniu decyzji - w drodze zaskarżalnego postanowienia).
Ponadto, zgodne z art. 34 ust 1 ustawy o odpadach, w decyzji należy określić sposób jej wykonania, co sprowadza się do nałożenia na jej adresata obowiązku przekazania odpadów podmiotom posiadającym wymagane zezwolenia na świadczenie usług w zakresie transportu i unieszkodliwiania lub odzysku odpadów. W praktyce, weryfikacja czy adresat decyzji wykonał ją w nakazany sposób jest utrudniona, a to dlatego, że brak podstawy prawnej aby zobowiązać go do przedłożenia jakiegokolwiek dowodu (w szczególności karty przekazania odpadu) potwierdzającego, że przekazał odpady uprawnionemu podmiotowi (por. np. Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 12 grudnia 2007 r., II SA/Sz 882/07, niepubl.).
Czytaj także: Odpowiedzialność gminy za gospodarkę odpadami>>
W decyzji nie wolno zamieszczać klauzul nieprzewidzianych w ustawie
W orzecznictwie nie wypracowano jednolitego stanowiska co do tego czy w decyzji należy precyzyjnie określić ilość odpadów, które mają być usunięte z nieruchomości. W tym zakresie należy przychylić się do poglądu, że skoro celem analizowanego przepisu jest usunięcie wszystkich odpadów znajdujących się na danym terenie, a ustalenie ich dokładnej ilości jest możliwe dopiero po wykonaniu nakazu, określanie w decyzji jaka ilość odpadów ma być usunięta z nieruchomości, jest niezasadne (por. np. Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 12 grudnia 2007 r., II SA/Sz 882/07, niepubl. oraz Wyrok NSA z dnia 19 grudnia 2007 r., II OSK 1721/06, niepubl.).
Wypada jednak wskazać, że w orzecznictwie wyrażane są poglądy odmienne, a mianowicie, że art. 107 § 1 k.p.a. wymaga sprecyzowania w osnowie decyzji zarówno rodzaju jak i ilości odpadów które mają być usunięte (por. np. Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 19 grudnia 2006 r., II SA/Gd 277/06, niepubl.).
Nie budzi natomiast wątpliwości, że brak jest podstaw prawnych do tego aby ustalić w decyzji termin jej wykonania (por. np. Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 17 października 2007 r., II SA/Rz 799/06, niepubl.). W rezultacie, musi być ona wykonana albo natychmiast (w przypadku nadania rygoru) albo najpóźniej po nabyciu przymiotu ostateczności.
W sytuacji gdy decyzja nie zostanie wykonana dobrowolnie, należy doprowadzić do jej przymusowego wykonania w postępowaniu egzekucyjnym.
Agata Legat jest prawnikiem w Kancelarii
Dr Krystian Ziemski & Partners