W tym kontekście istotnego znaczenia nabiera możliwość skorzystania przez przedsiębiorców z dostępnych instrumentów wsparcia zarówno ze środków krajowych (są to głównie środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) oraz zagranicznych, w tym z funduszy unijnych. Warto pamiętać, iż Parlament Europejski planuje utworzenie specjalnego, dedykowanego dla przedsięwzięć rozumianych jako OZE, funduszu, o którym poniżej.
Mechanizm finansowania – EPENG
Powstanie Europejskiego Programu Energetycznego na rzecz Naprawy Gospodarczej (EPENG) związane jest z europejskim planem naprawy gospodarczej, przyjętym przez Komisję Europejską w dniu 26 listopada 2008 r. w odpowiedzi na kryzys gospodarczy i finansowy w Europie.
W powyższym planie wezwano do podjęcia skoordynowanych działań na szczeblu krajowym, uzupełnionych przez bezpośrednie działanie ze strony UE, w celu zwiększenia siły nabywczej i wzrostu popytu w gospodarce za pomocą „silnego zastrzyku” - budżetowego środka stymulacyjnego w wysokości 200 mld EUR.
Inwestycje w modernizację europejskiej infrastruktury energetycznej i zakładów produkcyjnych zostały określone jako jeden z kluczowych priorytetów. W tym celu zaproponowano uruchomienie dodatkowych środków z budżetu UE. Rada Europejska zatwierdziła plan w grudniu 2008 r. i wezwała Komisję do przedstawienia wykazu konkretnych projektów energetycznych.
Oprócz tego głównym dokumentem politycznym, w którym ustalono unijne priorytety w zakresie energetyki na nachodzące lata, był Drugi Strategiczny Przegląd Sytuacji Energetycznej przyjęty przez Komisję w listopadzie 2008 r. i zatwierdzony przez Radę Europejską na jej posiedzeniu wiosną 2009 r.
Wraz z postępującym globalnym kryzysem finansowym i gospodarczym niezbędne okazały się publiczne interwencje wydatkowe. Miały one na celu ułatwienie inwestycji w sieci energetyczne i w innowacyjną produkcję energii odnawialnej oraz przyspieszenie rozwoju technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla. Z powodu osłabienia gospodarczego w państwach członkowskich Unii Europejskiej planowane projekty były zagrożone opóźnieniem lub wycofaniem. Oznaczałoby to katastrofę i wystawienie na szwank bezpieczeństwa unijnych dostaw energii oraz jakości dostaw do użytkowników końcowych.
Na powyższym tle Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie (WE) nr 663/2009 ustanawiające Europejski Program Energetyczny na rzecz Naprawy Gospodarczej (EPENG). EPENG to instrument finansowy mający na celu stymulowanie ożywienia koniunktury po okresie spadku negatywnie wpływającym na gospodarkę UE. Dzięki temu programowi UE ma się zbliżyć do osiągnięcia jej celów w zakresie polityki energetycznej i klimatycznej, tj. bezpieczeństwa i dywersyfikacji dostaw energii, działania wewnętrznego rynku energii oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych.
Czytaj także: Będą nowe obowiązki w zakresie efektywności energetycznej>>
EPENG = BLISKO 4 mld EUR
Aby osiągnąć powyższe cele, w ramach EPENG przyznano pulę finansową w wysokości 3980 mln EUR na wsparcie trzech podprogramów.
Zgodnie z rozporządzeniem:
• 2365 mln EUR przeznaczono na projekty dotyczące infrastruktury gazowej i elektroenergetycznej;
• 565 mln EUR na projekty dotyczące morskiej energii wiatrowej (ang. offshore wind energy, OWE);
• 1050 mln EUR na projekty dotyczące wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (ang. carbon capture and storage, CCS).
Powyższy unijny wkład został przyznany w postaci dotacji na rzecz organizatorów projektów w trzech obszarach programu. Projekty zostały wcześniej zdefiniowane i umieszczone w wykazie w załączniku do rozporządzenia, a środki praktyczne służące do wdrożenia projektów oraz ich organizatorzy wybierani są w drodze zaproszenia do składania wniosków na podstawie szczegółowych kryteriów kwalifikowalności, wyboru i przyznania dotacji. Dotacje mogły pokryć:
• do 50% kwalifikowanych kosztów inwestycji w przypadku infrastruktury gazowej i elektroenergetycznej oraz projektów OWE,
• do 80% w przypadku CCS.
EPENG to przykład nowatorskiego, innowacyjnego podejścia do unijnego finansowania infrastruktury i wdrażania technologii w sektorze energetycznym. W zakresie finansowania jest to pierwszy, pionierski przypadek, gdy tak pokaźna kwota środków została udostępniona z budżetu UE. To wielka zmiana w porównaniu do relatywnie niewielkich sum wyłożonych do tej pory przez Komisję w ramach programu Transeuropejskich Sieci Energetycznych (TEN-E), programów ramowych w zakresie badań i rozwoju technologicznego oraz programu „Inteligentna Energia – Europa” (IEE).
Przypomnijmy, iż TEN-E, Siódmy Program Ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego oraz IEE zapewniają projektom energetycznym roczną pulę środków w wysokości odpowiednio około 20, 300 i 100 mln EUR. UE wspiera również projekty energetyczne za pomocą instrumentów finansowych, takich jak fundusze strukturalne i pożyczki Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a także za pomocą specjalnych instrumentów finansowych.
Struktura instrumentu EPENG
Struktura instrumentu EPENG odzwierciedla jego szczególne cele. Zobowiązania prawne dotyczące wdrożenia EPENG muszą być podjęte do dnia 31 grudnia 2010 r. Ponadto rozporządzenie w sprawie EPENG zawierało wymóg, aby kryteria przyznawania dotacji obejmowały stopień przygotowania środków, co do których wnioskuje się o finansowanie z EPENG, tzn. ich zdolność do ponoszenia wydatków kapitałowych począwszy od 2010 r.
Po to by zmaksymalizować wpływ na cele polityki energetycznej i naprawy gospodarczej, EPENG koncentruje się na stosunkowo niedużej liczbie wysoce strategicznych projektów. Przy definiowaniu projektów wzięto pod uwagę kierunki unijnej polityki energetycznej, które zostały określone w Drugim Strategicznym Przeglądzie Sytuacji Energetycznej oraz w strategicznym planie w dziedzinie technologii energetycznych, z uwzględnieniem postępów we wdrożeniu programu TEN-E oraz odpowiedniej równowagi geograficznej i konsultacji z zainteresowanymi stronami w zakresie objętym programem.
Zgodnie z powyższym podejściem dotacje są przyznawane na podstawie możliwości wnioskodawcy w zakresie wniesienia wkładu w modernizację i uzupełnienie ogólno-unijnych sieci energetycznych oraz w rozwój i wdrożenie strategicznych technologii niskoemisyjnych. Innymi ważnymi kryteriami przyznania dotacji są:
• stopień, w jakim brak dostępu do finansowania opóźnia wdrożenie działania;
• stopień, w jakim dotacja wspólnotowa będzie stymulować inwestycje publiczno-prywatne;
• wpływ na społeczeństwo, gospodarkę i środowisko.
Decyzja Parlamentu Europejskiego
W dniu 11 listopada 2010 r. Parlament Europejski przegłosował utworzenie finansowego instrumentu, którego celem jest przekazanie 146 mln euro z niewykorzystanych funduszy na sfinansowanie projektów związanych z oszczędzaniem energii, wydajnością energetyczną oraz energią odnawialną.
Poprawki do Europejskiego Programu Energetycznego na rzecz Naprawy Gospodarczej pozwolą przekazać pieniądze do nowego funduszu, który będzie finansował projekty takie, jak:
• renowacja budynków publicznych i prywatnych, zawierających rozwiązania w zakresie wykorzystania energii odnawialnej i/lub efektywności energetycznej;
• zdecentralizowane źródła energii odnawialnej budowane na poziomie lokalnym oraz ich włączenie w sieci elektryczne;
• ekologiczny transport miejski, z naciskiem na transport publiczny, pojazdy elektryczne i wodorowe oraz ograniczoną emisję gazów cieplarnianych;
• lokalna infrastruktura, między innymi efektywne wykorzystanie energii do zewnętrznego oświetlenia infrastruktury publicznej, takiego jak: oświetlenie uliczne, rozwiązania w zakresie magazynowania energii elektrycznej, inteligentne systemy pomiarowe i inteligentne systemy elektroenergetyczne.
Z powyższego instrumentu skorzystają przede wszystkim organy publiczne, głównie szczebla lokalnego i regionalnego, lub podmioty publiczne lub prywatne działające w imieniu tych organów publicznych. Ich projekty muszą być opłacalne pod względem gospodarczym i finansowym.
EPENG został utworzony w 2009 roku, by stymulować naprawę gospodarczą poprzez finansowanie projektów energetycznych, takich jak transgraniczne połączenia gazowe czy elektryczne, farmy wiatrowe typu offshore czy projekty związane z wydobyciem i składowaniem węgla. Pula finansowa przyznana na lata 2009 i 2010 wynosiła 3,98 mld EUR.
Parlament od początku proponował włączenie efektywności energetycznej oraz energii odnawialnej do EPENG. Komisja obiecała rozważyć te propozycję później, z użyciem środków niewykorzystanych do końca 2010 roku. Poprawiona regulacja wprowadza podstawę prawną, która to umożliwia
- w przeciwnym wypadku pieniądze wróciłyby do budżetów krajowych.
Czytaj także: Elektrownie wiatrowe w regionach>>
Ile pieniędzy będzie do dyspozycji?
Zasadniczo, zakłada się, iż od 1 stycznia 2011 r. będzie dostępne 146,34 mln euro, które muszą zostać rozdysponowane do 31 marca 2014 r. Instrument może m.in. obejmować zapewnianie środków i przydzielanie kapitału przeznaczonego na pożyczki, gwarancje, produkty typu equity i pozostałe produkty finansowe. Ponadto do 15 proc. finansowania można wykorzystać na świadczenie pomocy technicznej organom publicznym, pomagając im w rozpoczęciu projektów. Równowaga geograficzna będzie ważnym kryterium przy selekcji projektów.
Poprawki muszą zostać formalnie zaakceptowane przez Radę do końca bieżącego roku. Ze względu na pilną potrzebę podjęcia działań w związku z kryzysem gospodarczym, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie niezwłocznie po jego opublikowaniu.
B.W.
samorzad.infor.pl