Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. Nr 45, poz. 235) określa zasady organizowania i funkcjonowania opieki nad najmłodszymi, minimalne standardy usług placówek i kwalifikacje osób sprawujących opiekę oraz reguluje zasady finansowania i działalności nadzorczej w zakresie przestrzegania warunków i jakości sprawowanej opieki nad dziećmi do lat 3.
Ustawa żłobkowa przewiduje, że opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 może być organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię. Natomiast w ramach opieki realizowane są funkcje: opiekuńcza, wychowawcza oraz edukacyjna.
Założono, że piecza nad dziećmi w formach wskazywanych przez ustawę żłobkową (z wyłączeniem niani) może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia lub wyjątkowo do ukończenia 4 roku w przypadku braku możliwości lub utrudnieniu objęcia dziecka wychowaniem przedszkolnym. Wyjątkową sytuację powierzenia opiece żłobkowej dziecka powyżej 3 lat potwierdzają rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni w obowiązkowym oświadczeniu dla podmiotu prowadzącego o przeszkodach w objęciu dziecka wychowaniem przedszkolnym.
Z troski o stan zdrowia dzieci korzystających z form opieki przewidzianych ustawą wprowadzono obowiązek podlegania osób sprawujących opiekę - badaniom sanitarno-epidemiologicznym stosownie do odrębnych przepisów w tym zakresie.
Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego (obecnie Minister Pracy i Polityki Społecznej ) zobowiązany został do monitorowania procesu realizacji niniejszej ustawy; upowszechniania informacji o formach opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3 oraz inspirowania badań, ekspertyz i analiz dotyczących systemu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3. W kompetencjach właściwego ministra jest również prowadzenie pilotażowych programów dotyczących wczesnej edukacji dziecka, ewaluacji jakości opieki nad dzieckiem w wieku do 3 lat i sytemu nadzoru nad różnymi formami opieki nad najmłodszymi.
Obecnie w ramach resortowego programu rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 „MALUCH” trwa otwarty konkurs ofert Programu "MALUCH" 2011 r. na finansowe wspieranie w 2011 roku gminnych projektów dotyczących rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 . W bieżącym roku na tworzenie przez gminy różnych instytucji opieki nad małymi dziećmi przewidziano w budżecie państwa 40 mln zł., a w kolejnych latach: w 2012 r. - 60 mln zł i w 2013 r. - 90 mln zł., co winno wesprzeć finansowo utworzenie 277 żłobków i klubików dziecięcych; adaptację 1670 żłobków, klubików dziecięcych oraz pomieszczeń dla dziennych opiekunów i wyposażenie 2540 żłobków, klubików dziecięcych oraz pomieszczeń dla dziennych opiekunów.
Czytaj także: Ubezpieczenie niani i opiekunki dziecięcej>>
Zgodnie z ustawą żłobkową kluby dziecięce i żłobki mogą być tworzone i prowadzone przez:
1) gminy,
2) osoby fizyczne,
3) osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Gmina tworzy żłobki i kluby dziecięce w formie gminnych jednostek budżetowych, które może łączyć w zespół jednakże winny one powstać na podstawie odrębnych wpisów do rejestru oraz statutów.
Zadaniami żłobków i klubów dziecięcych niezależnie od podmiotu prowadzącego są w szczególności:
1) zapewnienie opieki dziecku w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych,
2) zagwarantowanie dziecku właściwej opieki pielęgnacyjnej oraz edukacyjnej, przez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka,
3) prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych, właściwych do wieku dziecka.
Zarówno żłobek jak i klub dziecięcy działają na podstawie statutu ustalonego przez podmiot, który je utworzył. Dokument ten zawiera najistotniejsze określenia dla działalności placówek, a w szczególności:
1) nazwę i miejsce prowadzenia,
2) cel i zadania oraz sposób ich realizacji, z uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności,
3) warunki przyjmowania dzieci,
4) zasady odpłatności za pobyt i wyżywienie w przypadku nieobecności dziecka.
Organizację wewnętrzną żłobka lub klubu dziecięcego określa regulamin organizacyjny nadawany przez dyrektora żłobka lub osobę kierującą pracą klubu dziecięcego. W regulaminie zapisuje się godziny pracy placówek uwzględniając opinie rodziców.
Prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego wymaga wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych. Jest to działalność regulowana w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r, Nr 220, poz. 1447 i Nr 239, poz. 1539). Rejestr prowadzi wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego.
Prowadzący żłobek lub klub dziecięcy mogą otrzymać na każde dziecko objęte opieką dotację celową z budżetu gminy. Wysokość i zasady ustalania dotacji celowej określa rada gminy w drodze uchwały. Naturalnie za pobyt w żłobku i klubie dziecięcym płacą też rodzice. Wysokość opłat określa podmiot, który utworzył żłobek lub klub dziecięcy.
W wyniku wejścia w życie ustawy o formach opieki nad dziećmi do lat 3 ma się zwiększyć o ok. 41 tysięcy liczba miejsc w placówkach dla najmłodszych, a obecnie toczą się zaawansowane prace nad jak najszybszym opublikowaniem Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych.
Czytaj także: Wymagania lokalowe i sanitarne dotyczące żłobka i klubu dziecięcego>>
Ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 przewiduje także możliwość powierzenia dziecka pod opiekę dziennego opiekuna lub niani.
Różnice między wskazanymi formami opieki przedstawiają poniższe tabele.
Czytaj także: Dyrektor żłobka i opiekun – nowi pracownicy samorządowi>>
Czytaj także: Kwalifikacje opiekuna dzieci w żłobku i klubie dziecięcym>>
Nadzór i kontrola nad formami opieki:
Warunki, zakres i jakość świadczonej opieki przez żłobek, klub dziecięcy oraz dziennego opiekuna nadzoruje wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności wymienionych form opieki.
Nadzór sprawowany jest na podstawie planu nadzoru przyjętego przez radę gminy w drodze uchwały. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w organizacji lub funkcjonowaniu żłobka, klubu dziecięcego lub sprawowane opieki przez dziennego opiekuna, wójt, burmistrz lub prezydent miasta prowadzi czynności nadzorcze także poza planem nadzoru.
Czynności nadzorcze wykonywane są przez osoby upoważnione przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Osoby upoważnione mają prawo, w szczególności do: wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części w dniach i godzinach, w których jest lub powinna być wykonywana działalność placówki. Są także uprawnione do żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępniania danych mających związek z przedmiotem nadzoru oraz mają zagwarantowany ustawą dostęp do dokumentacji pracowniczej osób zatrudnionych w żłobkach lub klubach dziecięcych.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości niespełniania wymaganych standardów przez podmiot prowadzący opiekę nad dziećmi do lat 3, organ sprawujący nadzór zobowiązuje do ich usunięcia w wyznaczony terminie, zaś podmiot poddawany nadzorowi i kontroli ma prawo do zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń organu kontrolującego w terminie 7 dni od dnia otrzymania informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach. W przypadku nie uwzględnienia zastrzeżeń podmiotu prowadzącego formę opieki, organ kontroli i nadzoru sporządza stanowisko na piśmie i przekazuje je kontrolowanej jednostce.
Celem zbadania zrealizowania zakresu zaleceń pokontrolnych mogą zostać przeprowadzone czynności sprawdzające. W sytuacji nie usunięcia w wyznaczonym termie stwierdzonych nieprawidłowości, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, wykreśla z rejestru żłobek lub klub dziecięcy albo rozwiązuje umowę z opiekunem dziennym bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Czytaj także: „Maluch” dofinansuje budowę i remont żłobków>>
Finansowanie i zlecanie zadań z zakresu opieki:
Wysokość opłaty podstawowej za pobyt i maksymalnej odpłatności wyżywienie dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym utworzonym przez gminę oraz opłaty za dodatkowej za wydłużenie pobytu w placówkach utworzonych prze gminę ustala rada gminy w drodze uchwały.
W podmiotach utworzonych prze osoby fizyczne oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawne wysokość należności za pobyt i wyżywienie określa podmiot, który utworzył placówkę.
Koszty z tytułu pobytu dziecka i jego wyżywienia w żłobku lub klubie dziecięcym utworzonym przez gminę oraz z tytułu korzystania z opieki dziennego opiekuna wnoszą rodzice na rzecz gminy. Natomiast rada gminy w drodze uchwały może określić warunki całkowitego lub częściowego zwolnienia z ponoszenia opłat. Placówki opieki nad dziećmi utworzone przez gminę mogą otrzymać dotację celową z budżetu gminy na każde dziecko objęte zakresem ich działalności, a w kompetencjach rady gminy jest określenie wysokość dotacji i trybu udzielania w drodze podjęcia stosownej uchwały.
Uprawnieniem wójta, burmistrza lub prezydenta miasta jest zlecenie organizacji opieki sprawowanej w formie żłobka lub klubu dziecięco albo przez dziennych opiekunów stosownie do treści zapisów ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Gminom na mocy art. 63 ust.1 ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3 przysługuje prawo do otrzymywania dotacji celowych z budżetu państwa w wysokości nie wyższej niż 50 % kosztów realizacji zadania.
Natomiast na podstawie art. 63 ust. 2 gminy mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu organizacji opieki nad niepełnosprawnymi lub wymagającymi szczególnej opieki dziećmi w wieku do lat 3, przy czym wysokość dotacji nie może przekroczyć 70 % kosztów realizacji zadania.
Obowiązkiem gminy jest sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu opieki nad dziećmi do lat 3 i przekazania ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej w formie, terminach i w zakresie ustalonych w przepisach wykonawczych do ustawy.
Obecnie trwają intensywne prace w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej nad przygotowaniem aktów normatywnych umożliwiających realizację zadań z ustawy poprzez prace nad projektami rozporządzeń w sprawie:
- wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących wymagań lokalowych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych,
- w sprawie zakresu programów szkoleń dla opiekuna w żłobku, klubie dziecięcym, dziennego opiekuna oraz wolontariusza.
Z kolei z wydawnictwa jest przybliżenia zagadnień związanych z nowymi możliwościami zorganizowania opieki nad dziećmi do lat 3 oraz ułatwienie podjęcia decyzji samorządom gminnym w zakresie aplikowania o środki w ramach ogłoszonego przez MPiPS otwartego konkursu ofert Programu "MALUCH" 2011 r.
Barbara Matysik
samorzad.infor.pl