W procesie zatwierdzania wykonania budżetu samorządowego ważną rolę odgrywa komisja rewizyjna. Jej znacznie wynika zarówno z przepisów ustrojowych, jak i o finansach publicznych.
W przypadku gminy rada gminy kontroluje działalność wójta, burmistrza, prezydenta miasta (dalej: wójt), gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy, w tym celu powołuje komisję rewizyjną (art. 18a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: ustawa o samorządzie gminnym).
W skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem radnych pełniących funkcje przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady gminy.
Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi. Wniosek w sprawie absolutorium podlega zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową (dalej: RIO).
W przypadku powiatu podobne regulacje wynikają z art. 16 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, w przypadku województwa z art. 30 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.
Komisja rewizyjna nie posiada samoistnych uprawnień w zakresie kontroli działalności wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy, działalności zarządu powiatu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych czy w przypadku województwa samorządowego – działalności zarządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Zakres działania komisji rewizyjnej powinien wynikać z planu pracy przedłożonego i zaakceptowanego przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (dalej: JST).
Należy pamiętać, że komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu, a nie sprawozdanie wójta, zarządu powiatu lub województwa, z wykonania budżetu gminy, powiatu lub województwa. Sprawozdanie wójta, zarządu powiatu, zarządu województwa z wykonania budżetu może być pomocne w pracach komisji rewizyjnej, ale komisja powinna wziąć pod uwagę także inne, własne materiały. Może też wykorzystywać materiały innych komisji rady, instytucji przeprowadzających kontrole w JST itp.
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ustawa o finansach publicznych) także nałożyła na komisję rewizyjną JST obowiązki związane z zatwierdzaniem wykonania budżetu. Obecnie komisja rewizyjna rozpatruje:
● sprawozdanie finansowe,
● sprawozdanie z wykonania budżetu wraz z opinią RIO o tym sprawozdaniu,
● informacje o stanie mienia,
● opinię biegłego rewidenta, w przypadku gdy JST jest obowiązana do badania sprawozdania finansowego
– art. 270 ust. 2 ustawy o finansach publicznych.
Czytaj także: Komisja rewizyjna nie skontroluje radnego>>
Sprawozdanie finansowe
Tryb zatwierdzania wykonania budżetu JST obejmuje m.in. sprawozdanie finansowe (art. 270 ustawy o finansach publicznych). Zarządy JST przekazują sprawozdania finansowe organom stanowiącym do 31 maja roku następującego po roku budżetowym (art. 270 ustawy o finansach publicznych). Sprawozdanie finansowe JST składa się z:
1) bilansu wykonania budżetu,
2) łącznego bilansu obejmującego dane wynikające z bilansów samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,
3) łącznego rachunku zysków i strat obejmującego dane wynikające z rachunku zysków oraz strat samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,
4) łącznego zestawienia zmian w funduszu obejmującego dane wynikające z zestawień zmian w funduszu samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych
– § 20 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej (dalej: rozporządzenie o rachunkowości).
Rozpatrując sprawozdanie finansowe, komisja rewizyjna powinna powiązać dane wynikające z niego z danymi wynikającymi ze sprawozdania z wykonania budżetu. Należy jednak pamiętać, że większość danych zawartych w sprawozdaniu finansowym nie będzie miała odzwierciedlenia w sprawozdaniu z wykonania budżetu.
Sprawozdanie z wykonania budżetu
Kolejnym obligatoryjnym elementem prac komisji rewizyjnej jest rozpatrzenie sprawozdania z wykonania budżetu wraz z opinią RIO o tym sprawozdaniu.
Komisja rewizyjna powinna dokonać szczegółowej analizy wykonania budżetu JST. To na niej spoczywa ustawowy obowiązek oceny:
● budżetu pod kątem nie tylko wykonania procentowego dochodów i wydatków budżetu, lecz także zgodności budżetu wykonanego z budżetem uchwalonym przez organ stanowiący,
● przyczyn i skutków ewentualnych rozbieżności oraz czy za ewentualne rozbieżności winę ponosi organ wykonawczy.
Komisja rewizyjna dokonuje analizy wykonania budżetu pod kątem legalności, celowości i gospodarności. Ocenia także rolę organu wykonawczego w procesie wykonywania budżetu.
Informacja o stanie mienia
Nowym elementem, przypisanym do trybu zatwierdzania wykonania budżetu JST przez ustawę o finansach publicznych, jest informacja o stanie mienia (art. 267 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych). Informacja taka powinna zawierać dane:
1) o przysługujących JST prawach własności;
2) dotyczące:
● innych niż własność praw majątkowych, w tym o ograniczonych prawach rzeczowych, użytkowaniu wieczystym, wierzytelnościach, udziałach w spółkach, akcjach,
● posiadania;
3) o zmianach w stanie mienia komunalnego, w zakresie danych dotyczących przysługujących JST praw własności oraz danych innych niż własność praw majątkowych, w tym o ograniczonych prawach rzeczowych, użytkowaniu wieczystym, wierzytelnościach, udziałach w spółkach, akcjach oraz o posiadaniu – dane te powinny wykazywać zmiany w stanie mienia komunalnego od dnia złożenia poprzedniej informacji;
4) o dochodach uzyskanych z tytułu wykonywania prawa własności i innych praw majątkowych oraz z wykonywania posiadania;
5) inne dane i informacje o zdarzeniach mających wpływ na stan mienia komunalnego.
W poprzednich latach budżetowych informacje o stanie mienia komunalnego przedstawiano wraz z projektem uchwały budżetowej. Po raz pierwszy w 2011 roku JST zobowiązana jest do przedstawiania rzetelnej sytuacji majątkowej, finansowej oraz wyników finansowych. Zatem, począwszy od bieżącego roku budżetowego, informacja o stanie mienia JST przedstawiana jest po zakończeniu roku budżetowego, czyli do 31 marca. Taki sposób pozwala na dokonanie szczegółowej i pełnej analizy mienia JST.
Informacja o stanie mienia JST rozpatrywana jest przez komisję rewizyjną.
Ustawa o finansach publicznych nie nakłada na JST obowiązku przekazania informacji o stanie mienia do RIO. Jednak, zgodnie z art. 13 pkt 5 ustawy z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (dalej: ustawa o RIO), do zadań izby należy wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy JST sprawozdaniach z wykonania budżetu wraz z informacją o stanie mienia komunalnego i objaśnieniami. Wynika z tego istotna rozbieżność pomiędzy zapisami ustawy o finansach publicznych a ustawą o RIO.
Czytaj także: Co powinno zawierać sprawozdanie z wykonania budżetu>>
Opinia biegłego rewidenta
Roczne sprawozdanie finansowe JST, w której liczba mieszkańców, ustalona przez Główny Urząd Statystyczny na 31 grudnia roku poprzedzającego rok, za który sporządzono sprawozdanie, przekracza 150 tys., podlega badaniu przez biegłego rewidenta.
W przypadku gdy roczne sprawozdanie finansowe JST podlega badaniu przez biegłego rewidenta, komisja rewizyjna ma obowiązek rozpatrzyć jego opinię. Z opinii tej komisja rewizyjna dowie się przede wszystkim, czy księgi rachunkowe prowadzone są prawidłowo i na ich podstawie sporządzone zostało sprawozdanie finansowe oraz czy zostało ono sporządzone zgodnie z zasadami rachunkowości i innymi przepisami prawa.
Wniosek komisji rewizyjnej
Efektem pracy komisji rewizyjnej jest wniosek w sprawie absolutorium dla zarządu JST. Przed jego sformułowaniem komisja rewizyjna musi wykazać, że dopełniła wszystkich obowiązków nałożonych na nią przez art. 270 ust. 2 ustawy o finansach publicznych.
Wniosek w sprawie absolutorium dla zarządu JST komisja rewizyjna przedstawia organowi stanowiącemu do 15 czerwca roku następującego po roku budżetowym. W przypadku absolutorium za 2010 rok będzie to więc do 15 czerwca 2011 r.
Wniosek komisji rewizyjnej opiniowany jest przez RIO.
Podstawy prawne
• Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1240; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1726)
• Ustawa z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 55, poz. 577; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 238, poz. 1578)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U. nr 128, poz. 861)