Prywatyzacja przedsiębiorstw komunalnych, zwłaszcza świadczących podstawowe usługi publiczne, jak np. dostarczanie wody i energii, nigdy nie miała takiego zakresu, jak sprzedaż firm Skarbu Państwa. Samorządy raczej niechętnie pozbywały się takich podmiotów, przede wszystkim z obawy przed protestami społecznymi. Systematyczną prywatyzację prowadziły tylko niektóre jednostki, m.in. wśród największych miast Gdańsk, Gdynia, Sopot i Wrocław, a mniejszych np. Mszczonów.
Pozytywne doświadczenia liderów prywatyzacji komunalnej oraz rosnące zadłużenie samorządów, a w związku z tym konieczność szukania innych źródeł finansowania inwestycji, spowodowały, że wśród samorządowców zmienia się nastawienie do sprzedaży majątku komunalnego. Proces ten najprawdopodobniej przyspieszy po sukcesie Warszawy.
Prywatyzacja warszawskiego SPEC
26 lipca 2011 r. władze Warszawy podpisały z inwestorem przedwstępną warunkową umowę sprzedaży Stołecznego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej SA (dalej: SPEC). To zakończenie kilkuletniego procesu wyboru inwestora strategicznego dla tej firmy. Miasto sprzedało 85% akcji SPEC za ponad 1,44 mld zł. Pozostałe 15% trafi nieodpłatnie do pracowników. To największa w historii prywatyzacja przedsiębiorstwa komunalnego.
– To bardzo ważne wydarzenie dla Warszawy. SPEC będzie zarządzany przez stabilnego i doskonale znającego polski rynek inwestora branżowego – twierdzi Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezydent Warszawy. – Na tej transakcji skorzystają wszyscy: mieszkańcy, którzy mogą oczekiwać lepszej jakości usług – Warszawa, która szybko pozyska ogromny kapitał na niezbędne i stymulujące rozwój inwestycje, SPEC, który ma szansę na dalszą modernizację i kontynuację inwestycji oraz inwestor, który jeszcze silniej wiąże się z polskim rynkiem. Jednocześnie miasto nadal, we współpracy z nowym partnerem, będzie odpowiadać za bezpieczeństwo ciepłownicze na swoim terenie.
Umowa ma charakter warunkowy i do jej ostatecznej finalizacji potrzebna jest zgoda Rady Warszawy, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta oraz Komisji Europejskiej.
W umowie inwestor zobowiązał się, że nie sprzeda akcji SPEC przez co najmniej 10 lat, a siedziba spółki nie zostanie przeniesiona poza Warszawę (tym samym miasto nie straci podatków). Ponadto zainwestuje w rozwój SPEC 1 mld zł (z czego 80% w miejską sieć ciepłowniczą) oraz nie zadłuży spółki.
Inwestor planuje także uzgodnić z pracownikami zakres pakietu socjalnego.
– Zgodnie z prawem, porozumienie z pracownikami prywatyzowanej spółki nie jest warunkiem zawarcia transakcji, jednak miastu zależało na podwyższeniu rangi pakietu socjalnego. Uzgodniliśmy z inwestorem, i jest to zapisane w umowie przedwstępnej, że jeśli porozumienie zostanie podpisane, stanie się załącznikiem do ostatecznej umowy. Dodatkowo miasto wydeleguje swojego obserwatora do negocjacji między inwestorem a przedstawicielami załogi – informuje Jarosław Kochaniak, wiceprezydent Warszawy.
Proces prywatyzacji SPEC trwał od 2009 roku i przebiegał następująco:
● 9 lipca 2009 r. – rozpoczęcie procedury prywatyzacyjnej,
● 11 lutego 2011 r. – opublikowanie ogłoszenia o zaproszeniu do negocjacji w sprawie nabycia akcji,
● 28 marca 2011 r. – złożenie pisemnych odpowiedzi na publiczne zaproszenie do negocjacji przez zainteresowane podmioty,
● 20 kwietnia 2011 r. – wybór inwestorów, którzy zostali zakwalifikowani do kolejnego etapu prywatyzacji – szczegółowej analizy spółki,
● 2 czerwca 2011 r. – złożenie ofert wiążących przez inwestorów,
● 22 lipca 2011 r. – złożenie ostatecznej oferty wiążącej przez inwestora,
● 25 lipca 2011 r. – akceptacja ostatecznej oferty wiążącej przez prezydent Hannę Gronkiewicz-Waltz,
● 26 lipca 2011 r. – podpisanie przedwstępnej warunkowej umowy z inwestorem.
Jak uzyskać społeczne poparcie
Prywatyzacja SPEC nie przebiegała bezkonfliktowo. Opozycja w Radzie Miasta Warszawy, która od początku protestowała przeciwko sprzedaży spółki, złożyła pod koniec lipca 2011 r. wniosek o przeprowadzenie referendum w tej sprawie (oraz podwyżek cen innych usług publicznych), z podpisami 150 tys. osób. Wniosek mają przeanalizować radni i jeżeli będzie on poprawny, referendum zostanie ogłoszone. Oczywiście, wynik nie musi być niekorzystny dla władz Warszawy, ale zależy, oczywiście, od opinii mieszkańców. A o tę warto dbać od początku procesu prywatyzacyjnego.
Zadaniem samorządu decydującego się na prywatyzację firmy komunalnej, zwłaszcza monopoli naturalnych, jest wyczerpujące poinformowanie mieszkańców o zasadach i korzyściach wynikających ze sprzedaży i zasad ustalania cen takich usług przez inwestora prywatnego, a także prowadzenie transparentnego procesu prywatyzacyjnego.
Ważne jest także wskazanie, jakie pozytywny efekt przyniesie ze sobą prywatyzacja. Tak postępują m.in. władze Opola. Miasto prowadzi proces prywatyzacji spółki Energetyka Cieplna Opolszczyzny, w której ma ponad 53,2% akcji. Środki uzyskane ze sprzedaży mają być przeznaczone na budowę nowego mostu. I tak decyzja ta jest przedstawiana mieszkańcom – efektem prywatyzacji będzie konkretna, niezbędna miastu inwestycja.
Warto również przypominać, że taryfy za podstawowe media nie są dowolnie ustalane przez prywatnych właścicieli, ale – podobnie jak w przypadku firm będących własnością samorządu – muszą być zatwierdzone przez publicznego regulatora. W przypadku energii cieplnej, elektrycznej i gazu jest to Urząd Regulacji Energetyki, a w przypadku wody – rada gminy.
Obowiązki samorządów związane z prywatyzacją
Od 1998 roku samorządy mają obowiązek składać Ministrowi Skarbu Państwa (i do wiadomości wojewodzie) coroczną informację o przekształceniach i prywatyzacji mienia komunalnego. Informację tę przekazywano do 31 marca, ale od 2012 roku będzie obowiązywał nowy termin.
5 lipca 2011 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z 30 maja 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu i trybu składania informacji dotyczących przekształceń i prywatyzacji mienia komunalnego. Zmienia ono termin składania informacji o prywatyzacji na 30 kwietnia roku następującego po roku objętym tymi danymi.
W informacji należy podać m.in. wykaz jednostek organizacyjnych:
1) będących własnością samorządu,
2) przekształconych lub sprywatyzowanych w danym roku,
3) utworzonych, kupionych lub takich, które w inny sposób trafiły pod nadzór lub zaczęły podlegać samorządowi.
Należy także dołączyć informację o stanie mienia komunalnego.
Realizacja obowiązku informowania o prywatyzacji komunalnej co roku przebiega z problemami. Większość gmin, powiatów i województw przekazuje je bowiem po terminie, dopiero po interwencji wojewody. Powoduje to, że dane spływają do resortu Skarbu Państwa nawet w grudniu. Ponadto część jednostek w ogóle nie wywiązuje się z tego obowiązku. Wydłużenie terminu przekazywania informacji o prywatyzacji komunalnej ma ułatwić samorządom wywiązywanie się z tego obowiązku.
Podstawy prawne
• Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z 30 maja 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu i trybu składania informacji dotyczących przekształceń i prywatyzacji mienia komunalnego (Dz.U. nr 128, poz. 727)
• Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z 12 listopada 2003 r. w sprawie zakresu i trybu składania informacji dotyczących przekształceń i prywatyzacji mienia komunalnego (Dz.U. nr 206, poz. 2004; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 128, poz. 727)