W 2011 roku Fundacja „Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym” Krajowej Izby Gospodarczej przeprowadziła badanie przyjazności inwestycyjnej gmin. Objęło ono 67 samorządów, spośród 72 uczestników tegorocznego konkursu „Gmina Fair Play – Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji”.
Badania przeprowadzone w 2011 roku miały odmienny charakter od wcześniejszych. Do 2010 roku w trakcie konkursu badano tylko inwestorów, którzy rozpoczęli realizację inwestycji budowlanych. Tego typu podejście pomijało przedsiębiorców, którzy zrealizowali inwestycje w maszyny i urządzenia oraz inwestycje w kapitał ludzki. W roku 2011 w badaniach zostali uwzględnieni wszyscy inwestorzy, którzy zrealizowali dowolny rodzaj inwestycji. Podczas badania wykorzystano dane o przedsiębiorstwach pochodzących z dwóch baz danych:
1) KOMPASS – dla przedsiębiorstw dużych i
2) Bazy PKT – dla przedsiębiorstw małych i średnich.
Gminy nie miały żadnego wpływu na dobór próby.
Podczas realizacji badań zaobserwowano, że małe, lokalne firmy chętniej udzielały informacji niż przedsiębiorstwa duże, w jakich często problemem było znalezienie osoby, która mogłaby przeprowadzić ocenę. Odpowiedzi udzieliło 959 respondentów (380 kobiet i 579 mężczyzn) reprezentujących przedsiębiorstwa działające w gminach. Wśród respondentów:
● 50% stanowiły firmy usługowe,
● 27% – handlowe,
● 13% – produkcyjne,
● 6% – budowlane,
● 2% – rolnicze,
● 2% – transportowe.
Badane firmy miały zasięg lokalny (36%), regionalny (24%), krajowy (25%) i międzynarodowy (15%). Stosowano dwie skale pomiaru:
1) od -5 do +5 dla zagadnień, które mogły mieć wymiar pozytywno-negatywny i
2) od 0 do 10 dla pytań o wydźwięku pozytywnym.
Przedsiębiorcom zadano pytania dotyczące:
● oceny klimatu inwestycyjnego w gminie,
● sprawności urzędu gminy w zakresie obsługi biznesu i inwestorów,
● wsparcia gminy dla rozwoju biznesu,
● przejrzystości gospodarki gminnej, a także
● promocji i marketingu gminy.
Polityka inwestycyjna gmin
Na wykresie 1 przedstawiono wyniki w zakresie oceny klimatu inwestycyjnego w gminach w skali od –5 do +5. Pierwszy wykres pokazuje subiektywne oceny przedsiębiorców pogrupowane dla poszczególnych grup gmin, a drugi według województw.
Badania wykazały, że ocena klimatu inwestycyjnego dokonana przez przedsiębiorców jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości gminy: im mniejsza gmina, tym wyższa ocena klimatu inwestycyjnego. Wynik ten można łączyć ze znacznie większą dostępnością do urzędników samorządowych i władz gminy dla potencjalnych inwestorów. Pomimo to we wszystkich ocenianych kategoriach gmin klimat inwestycyjny był oceniany pozytywnie, najwyżej w małych gminach wiejskich o specyfice rolniczej.
Przedstawione na wykresie 2 wyniki oceny klimatu inwestycyjnego dotyczą jedynie województw, w których badano co najmniej dwie gminy. Wyniki wskazują, że w ocenie inwestorów i biznesu we wszystkich województwach funkcjonuje pozytywny klimat inwestycyjny. Trzy najwyższe oceny uzyskały województwa: podlaskie, wielkopolskie i mazowieckie. Wyniki najsłabiej ocenionych regionów mogą wynikać z ich nie najlepszej kondycji ekonomicznej.
Kategoria „Sprawność urzędu gminy” składała się z trzech podkategorii:
1) sprawności, z jaką gmina rozwiązuje sprawy i problemy przedsiębiorców związane z prowadzeniem biznesu.
2) możliwości podejmowania nowych przedsięwzięć gospodarczych na terenie gminy,
3) kwalifikacji i podejścia pracowników urzędu gminy do inwestora i biznesu.
Na wykresie 3 i 4 przedstawiono wyniki średnie, pogrupowanie według kategorii gmin i według województw.
Uzyskane dane potwierdziły wcześniej obserwowaną zależność, że im mniejsza gmina, tym większa sprawność urzędu gminy. Z kolei do województw, w których sprawność urzędów gminy jest oceniana najwyżej przez inwestorów, można zaliczyć województwa: podlaskie, wielkopolskie, dolnośląskie i mazowieckie. Należy zwrócić uwagę, że w skali od -5 do +5 sprawność administracyjna gmin wszystkich kategorii i wszystkich województw została oceniona pozytywnie i to zdecydowanie powyżej punktu neutralnego równego zero.
Kategoria „Wspieranie inwestycji i rozwoju w gminie” składała się z pięciu podkategorii:
1) wspieranie inwestycji i rozwoju realizowane przez gminę,
2) racjonalność działań wspierania inwestycji i rozwoju z punktu widzenia interesów mieszkańców i przedsiębiorców,
3) terminowość i szybkość podejmowania decyzji administracyjnych,
4) doradztwo i informacje dla inwestorów i biznesu,
5) dostęp do urzędników i władz gminy przez przedsiębiorców i inwestorów.
Na wykresie 5 i 6 przedstawiono wyniki średnie pogrupowane według kategorii gmin i według województw.
Podobnie jak w poprzednim pytaniu, potwierdzono ujemną zależność pomiędzy wielkością gminy a zakresem wsparcia. Jednak wyniki średnie pogrupowane według województw wskazały na dwa nowe województwa: lubuskie i zachodniopomorskie, które dołączyły do tradycyjnych liderów: województw podlaskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Z wyjątkiem stosunkowo wysokiego wyniku woj. podlaskiego różnice pomiędzy pozostałymi województwami z czołówki są nieznaczne. Porównanie ocen sprawności administracyjnej i zakresu wsparcia dla inwestorów wskazuje, że oceny te były podobne. Wszystkie średnie oceny, zarówno według kategorii, jak i województw, były pozytywne.
Podczas oceny przejrzystości i równych szans w gminie zadano następujące pytanie: w jakim zakresie w gminie funkcjonują zasady zapewnienia wszystkim podmiotom gospodarczym równych szans w zakresie:
1) przetargów i zamówień publicznych,
2) dostępu do aktywów gminy przeznaczonych na sprzedaż lub wynajem (grunty, działki, lokalne, budynki itp.),
3) procedur inwestycyjnych,
4) udzielania koncesji i pozwoleń dotyczących działalności gospodarczej.
Wykresy 7 i 8 przedstawiają średnie wyniki pogrupowane według kategorii gmin oraz według województw.
Wyniki dotyczące ocen przejrzystości również potwierdzają negatywną zależność pomiędzy wielkością gminy a poziomem oceny inwestorów. Z drugiej strony, jeżeli chodzi o oceny inwestorów pogrupowane według województw, wskazują one najwyższe wyniki woj. podlaskiego oraz bardzo wyrównane i dość wysokie wyniki województw: dolnośląskiego i warmińsko-mazurskiego, a następnie wielkopolskiego, zachodniopomorskiego, lubuskiego i mazowieckiego.
Marketing gminy
Ważna grupa pytań, na jakie udzielili odpowiedzi inwestorzy, związana była z marketingiem gmin. Pierwsze pytanie z tej grupy dotyczyło oceny prestiżu i reputacji danej gminy w porównaniu z podobnymi gminami w regionie. Wykres 9 przedstawia zróżnicowanie wyników średnich w skali od -5 do +5 uporządkowanych według województw.
Uzyskane oceny nie są tak wysokie, podobnie jak w poprzednich pytaniach, co świadczy o tym, że inwestorzy dość krytycznie oceniają marketing gmin. Wynik badań w zakresie porównania prestiżu i reputacji z innymi podobnymi gminami wskazuje, że uczestnicy konkursu „Gmina Fair Play” cieszą się wyższą reputacją od pozostałych gmin. Ponieważ oceny miały charakter porównawczy, uzyskane wyniki są niższe, a w przypadku trzech województw różnica nie przekracza 1 punktu na 10. Badania wykazały, że porównawczy prestiż i reputacja „Gminy Fair Play” są najsilniej zaznaczone w województwach wielkopolskim, lubuskim i mazowieckim.
Respondentów zapytano, jaka jest rozpoznawalność marki (nazwy) gminy w regionie. Celem tego pytania było, z jednej strony, sprawdzenie, jak radzą sobie małe i średnie gminy z upowszechnianiem informacji o sobie w regionie, a z drugiej strony – pokazanie, jak rozpoznawalność marki gminy przekłada się na pozytywny stosunek do niej. Uzyskane wyniki przedstawiono na wykresie 10.
Badanie przeprowadzone wśród inwestorów wykazało, dość paradoksalnie, że średnie miasta, uczestnicy konkursu „Gmina Fair Play” mają znacznie bardziej rozpoznawalną markę niż duże miasta. Pokazało także, że uczestniczące w konkursie małe gminy wiejskie są, według inwestorów, dość dobrze rozpoznawalne. Wyniki w tym zakresie będą znacznie bardziej interesujące dla konkretnych gmin, które będą w stanie porównać rozpoznawalność swojej marki w stosunku do innych podobnych gmin. Tego typu informacje będą dostarczone bezpośrednio do gmin, które brały udział w badaniu.
Promocja gmin
Widoczność promocji gminy w mediach może być mierzona liczbą pozytywnych artykułów, relacji i audycji. Wskaźnik ten ma bardzo ważne znaczenie, ponieważ pokazuje, na ile biznes i inwestorzy zauważają działania promocyjne gminy. Wykres 11 przedstawia uzyskane w tym zakresie wyniki.
Według wyników badań najwyższe oceny w zakresie budowy widoczności gminy w mediach uzyskały gminy z województw podkarpackiego i śląskiego. Świadczy to o dużej skuteczności gmin w zakresie promocji w mediach.
Skuteczność przekazu w zakresie głównych walorów gminy powinna być oceniania w relacji do możliwości gminy, jej mieszkańców i miejscowego biznesu. Wykres 12 przedstawia uzyskane w tym zakresie wyniki, pogrupowane według średnich dla kategorii gmin.
Uzyskane wyniki wskazują, że jeżeli uwzględni się możliwości gmin, to funkcjonuje odwrotna zależność pomiędzy skutecznością przekazu a wielkością gminy. Największą skutecznością przekazu w relacji do możliwości charakteryzują się gminy wiejskie agro i gminy turystyczne.
Ocena skali promocji powinna być uzależniona od tego, co w praktyce gmina może zrobić. Jest oczywiste, że gminy bardziej zasobne stać na to, aby asygnować więcej sił i środków na działania promocyjne. Dlatego postanowiono, aby dokonać oceny skali promocji w relacji do możliwości gminy. Wykres 13 przedstawia wyniki badań w tym zakresie, pogrupowane według średnich dla kategorii gmin.
Uzyskane wyniki w tym zakresie są dużym zaskoczeniem. Badani inwestorzy i przedsiębiorcy oceniają, że skala promocji gmin, uczestników konkursu „Gmina Fair Play”, jest za niska w relacji do ich możliwości. Dotyczy to wszystkich kategorii gmin. Największe negatywne oceny dotyczą gmin turystycznych oraz miasteczek i małych miast. Charakterystyczne jest jednak to, że negatywnie oceniana jest skala promocji w relacji do możliwości również dużych i średnich miast, które z reguły angażują pokaźne środki na promocję. Uzyskane wyniki niewątpliwie zmuszają do głębszych przemyśleń włodarzy samorządowych. Gminy powinny bardziej angażować się w promocję inwestycyjną.
Wykres 1. Klimat inwestycyjny w różnych kategoriach gmin (-5; +5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.101.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 2. Klimat inwestycyjny w gminach według województw (-5; +5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.102.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 3. Sprawność urzędu gminy – wyniki średnie według kategorii gmin (-5; +5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.103.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 4. Sprawność urzędu gminy – wyniki średnie według województw (-5; +5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.104.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 5. Wspieranie inwestycji i rozwoju w gminie – wyniki średnie według kategorii gmin (-5; +5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.105.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 6. Wspieranie inwestycji i rozwoju w gminie – wyniki średnie według województw (-5; +5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.106.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 7. Przejrzystość i fair play w gminie – wyniki średnie według kategorii gmin (0; 10)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.107.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 8. Przejrzystość i fair play w gminie – wyniki średnie według województw (0; 10)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.108.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 9. Prestiż i reputacja gminy w stosunku do podobnych gmin i miast w regionie (-5;+5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.109.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 10. Rozpoznawalność marki (nazwy) gminy w regionie (0; 10)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.110.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 11. Widoczność promocji gminy w mediach według województw (0; 10)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.111.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 12. Skuteczność przekazu w zakresie głównych walorów gminy w relacji do możliwości gminy, jej mieszkańców i miejscowego biznesu (0; 10)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.112.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.
Wykres 13. Skala promocji w relacji do możliwości gminy według kategorii gmin (-5;+5)
@RY1@i41/2011/023/i41.2011.023.000.0047.113.jpg@RY2@
Źródło: opracowanie własne.