Obowiązująca od początku 2009 r. ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: nowa u.p.s.) nie przewiduje mianowania jako podstawy nawiązania stosunku pracy.
1 stycznia 2012 r. stosunki pracy pracowników samorządowych mianowanych przekształciły się w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 54 ust. 1 nowej u.p.s.). W konsekwencji przestały obowiązywać wobec nich szczególne regulacje. Od początku 2012 r. pracownikom samorządowym zatrudnionym wcześniej na podstawie mianowania przysługują takie uprawnienia, jak innym zatrudnionym na umowę o pracę na czas nieokreślony.
Zwolnienie z okresem wypowiedzenia
Rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem (z zachowaniem okresu wypowiedzenia) z pracownikiem samorządowym mianowanym mogło nastąpić w przypadku:
● likwidacji lub reorganizacji jednostki, w której pracował, jeżeli nie było możliwe przeniesienie go na inne stanowisko,
● niezawinionej utraty uprawnień do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,
● stwierdzenia przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych trwałej niezdolności do pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli nie było możliwe przeniesienie go na inne stanowisko,
● osiągnięcia wieku 65 lat, jeżeli okres zatrudnienia umożliwiał uzyskanie prawa do emerytury,
● nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
● utraty nieposzlakowanej opinii
– art. 55 ust. 1 nowej u.p.s.
Katalog przyczyn umożliwiających rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy był więc określony wyczerpująco.
Przy rozwiązaniu za wypowiedzeniem umowy o pracę nie ma tego typu katalogu. Jednakże w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie (art. 30 § 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; dalej: k.p.). Przyjmuje się, że przyczyna ta ma być konkretna, jasna, zgodna z prawdą, ale nie musi być znacznej wagi. Według Sądu Najwyższego (SN) przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę jest np.:
● odmowa akceptacji nowego (zmienionego) zakresu czynności, ustalonego zgodnie z umową o pracę, niezmieniającego istotnych warunków pracy i/lub płacy (wyrok z 12 lutego 2010 r., sygn. akt II PK 215/09),
● sporządzenie i podpisanie pisma w imieniu pracodawcy bez upoważnienia (wyrok z 3 sierpnia 2007 r., sygn. akt I PK 79/07).
Zwolnienie natychmiastowe
Z pracownikiem samorządowym mianowanym dopuszczalne było rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia (bez zachowania okresu wypowiedzenia) w przypadku usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż rok. Z pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę można już rozwiązać umowę bez wypowiedzenia, jeżeli niezdolność do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż:
● trzy miesiące – gdy był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż sześć miesięcy,
● łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku (tj. maksimum 182 dni, w przypadku gruźlicy lub w trakcie ciąży – 270 dni) oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące – gdy był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową
– art. 53 § 1 pkt 1 k.p.
W razie usprawiedliwionej nieobecności w pracy z innych przyczyn, pracodawca nadal może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia, jeżeli trwa ona dłużej niż miesiąc. Bez zmian pozostał też katalog przyczyn umożliwiających rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. zwolnienie dyscyplinarne).
Wynagrodzenie
Przekształcenie podstawy zatrudnienia z mianowania w umowę o pracę oznacza decentralizację w zakresie określania wynagrodzeń. Część kwestii związanych z wynagrodzeniami dla zatrudnionych na umowę o pracę jest regulowanych w regulaminie wynagradzania ustalanym przez poszczególnych pracodawców samorządowych. Przy czym regulamin wynagradzania nie może określać zasad wynagradzania pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, tj.: kierujących jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępców, pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych (art. 772 § 5 w zw. z art. 24126 § 2 i art. 128 § 2 pkt 2 k.p.).
W przypadku wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników samorządowych zatrudnionych na umowę o pracę, „centralnie” ustalona jest tylko jego minimalna wysokość na poszczególnych stanowiskach, poprzez określenie w rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych:
● minimalnej kategorii zaszeregowania dla poszczególnych stanowisk,
● minimalnej kwoty wynagrodzenia zasadniczego dla poszczególnych kategorii.
Maksymalne wynagrodzenie zasadnicze określa regulamin wynagradzania.
Natomiast dla pracowników samorządowych mianowanych, z rozporządzeń wydanych na podstawie obowiązującej przed 2009 r. ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (dalej: stara u.p.s.), które miały zastosowanie w zakresie ich wynagrodzeń do końca 2011 r., wynikał minimalny jak i maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach. Przy czym przy wynagrodzeniach zatrudnionych w gminnych jednostkach i zakładach budżetowych (poza ich dyrektorami i kierownikami) stosowany był skomplikowany tzw. system punktowy, w którym wpływ na wysokość tych limitów mieli też pracodawca i rada gminy.
W zakresie dodatku funkcyjnego dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę powszechnie obowiązujące przepisy stanowią, że może zostać on przyznany (art. 36 ust. 4 nowej u.p.s.). W regulaminie wynagradzania są ustalane:
● stanowiska, na których przysługuje dodatek funkcyjny,
● wysokość dodatku.
Dla pracowników samorządowych mianowanych „centralnie” były zaś ustalone stanowiska, na których przysługiwał dodatek funkcyjny oraz maksymalny poziom tego dodatku (w gminnych jednostkach i zakładach budżetowych, poza ich dyrektorami i kierownikami, z zastosowaniem systemu punktowego).
Dodatek specjalny dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę może być przyznany z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań (art. 36 ust. 5 nowej u.p.s.). Szczegółowe warunki i sposób jego przyznawania określa regulamin wynagradzania. Natomiast pracownikom samorządowym mianowanym dodatek specjalny mógł być również przyznany ze względu na charakter pracy lub warunki jej wykonywania.
Rozporządzenia wydane na podstawie starej u.p.s. przewidywały też niekiedy możliwość przyznania następujących świadczeń, nieprzewidzianych w powszechnie obowiązujących przepisach dla pracowników samorządowych zatrudnionych na umowę o pracę:
● premii,
● dodatku za znajomość języka pomocniczego,
● dodatku dla zatrudnionego w zmianowym systemie pracy.
Z drugiej jednak strony na podstawie regulaminu wynagradzania mogą być przyznane dodatki, nagrody, premie, nieprzewidziane w powszechnie obowiązujących przepisach. W konsekwencji to czy zmiana podstawy zatrudnienia z mianowania na umowę o pracę spowoduje zmiany w wynagrodzeniu pracownika samorządowego zależy w dużej mierze od:
● tego w jakiej wysokości i w jakich składnikach otrzymywał on wynagrodzenie przed przekształceniem podstawy zatrudnienia,
● postanowień regulaminu wynagradzania obowiązującego u danego pracodawcy.
Podstawy prawne:
● Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 201, poz. 1183)
● Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593; ost. zm. Dz.U. z 2006 r. nr 170, poz. 1218) – nieobowiązująca
● Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 232, poz. 1378)
● Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. nr 50, poz. 398; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 144, poz. 858)