Zgodnie z Traktatem Akcesyjnym, wszystkie przepisy Unii Europejskiej dotyczące odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych powinny zacząć obowiązywać w Polsce od 31 grudnia 2015 r.
Podstawowym instrumentem wdrożenia postanowień dyrektywy 91/271/EWG jest Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK), którego celem jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami.
W dokumencie oszacowano potrzeby i określono działania na rzecz wyposażenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM większej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. (RLM to równoważna liczba mieszkańców, ładunek substancji organicznych biologicznie rozkładanych, wyrażony jako wskaźnik 5-dniowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen w ilości 60g na dobę). Program koordynuje działania gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitacji na ich terenach.
Program został zatwierdzony przez rząd w grudniu 2003 r. Zawierał wykaz 1378 aglomeracji o RLM ? 2 000, wraz z określeniem niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy, rozbudowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowy i modernizacji zbiorczych systemów kanalizacyjnych, jakie należy zrealizować w tych aglomeracjach do końca 2015 r. Program został opracowany na podstawie danych z 2002 r.
Przepisy ustawy Prawo wodne przewidują okresową aktualizację programu.
Pierwsza aktualizacja KPOŚK została zatwierdzona przez Radę Ministrów 7 czerwca 2005 r. Jej celem było zweryfikowanie i zaktualizowanie potrzeb aglomeracji ujętych w KPOŚK oraz aglomeracji nowo utworzonych, w zakresie inwestycyjnym i finansowym. AKPOŚK 2005 zawiera 1577 aglomeracji, podstawą aktualizacji były dane z 2004 r.
Druga aktualizacja KPOŚK została zatwierdzona przez rząd 2 marca 2010 r. Dane zawarte w AKPOŚK 2009 dotyczą stanu zaawansowania inwestycji w 2007 r. Odzwierciedlono w niej potrzeby gospodarki ściekowej z lat 2007 i 2008.
Przedstawiany dokument jest trzecią aktualizacją programu i obejmuje wyłącznie terminy realizacji inwestycji. Pozostałe wartości nie ulegają zmianie. Biorąc pod uwagę, że wprowadzone modyfikacje nie spowodują znaczącego oddziaływania na środowisko, Główny Inspektor Sanitarny oraz Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska uznali, że zasadne jest odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (na podstawie art. 48 ust. 1 i 2 ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństw w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływani na środowisko).
Trzecia aktualizacja KPOŚK dotyczy analizy stanu zaawansowania realizacji inwestycji oraz przyczyn zaistniałych opóźnień. W efekcie zostaną ustalone realne terminy zakończenia niektórych inwestycji. Sytuacja ta dotyczy 122 aglomeracji powyżej 15 000 RLM oraz 4 aglomeracji poniżej 15 000 RLM, które ze względu na opóźnienia inwestycyjne nie zrealizują zaplanowanych zadań do końca 2010 r. Pozostałe informacje oraz dane pozostają w zgodzie z aktualizacją z 2009 r. Informacje na potrzeby AKPOŚK 2010 dotyczą stanu realizacji inwestycji na 30 czerwca 2010 r.
Zidentyfikowane opóźnienia w realizacji inwestycji wynikają w szczególności z następujących powodów:
- przewlekłych procedur administracyjnych przygotowania inwestycji,
- trudności w uzyskaniu praw własności gruntów pod inwestycje, długotrwałych postępowań przetargowych,
- przewlekłych procedur przygotowania i podpisywania memorandów o dofinansowanie projektów z funduszy unijnych,
- braku środków finansowych na realizację inwestycji oraz obecnego kryzysu gospodarczego.
Opóźnienia te są na ogół niezależne od gmin.
Opóźnienia w realizacji inwestycji, a co za tym idzie osiągnięcia efektu ekologicznego oczyszczania ścieków, mają negatywny wpływ na realizację celów pośrednich w zakresie postanowień dyrektywy 91/271/EWG. Wprowadzenie przez AKPOŚK 2010 realnych terminów realizacji inwestycji (zaplanowanych w AKPOŚK 2009) uchroni aglomeracje od podwyższonych opłat i kar oraz negatywnych skutków społecznych. Jednocześnie przyczyni się to do osiągnięcia celu ostatecznego postanowień dyrektywy 91/271/EWG przez ciągłość procesu inwestycyjnego.
Określono, że aglomeracje, którym przesunięto termin zakończenia inwestycji, powinny podlegać szczegółowemu monitoringowi. Dla potrzeb oceny wywiązania się z realizacji celów pośrednich dyrektywy 91/271/EWG dla roku 2010, konieczne jest sporządzenie odpowiedniej ekspertyzy wskazującej na stan efektów osiągniętych w wyniku realizacji inwestycji z KPOŚK w roku 2011.