Jakie przepisy w Polsce regulują kwestię szczepień?
Głównie reguluje te kwestie ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Szczepienie obowiązkowe a szczepienie przymusowe
To dwa różne pojęcia.
Kwestia szczepień obowiązkowych regulowana jest głównie w art. 5 ust 1 pkt 1) b) w związku z art. 17 ww. ustawy. Zgodnie z nim określone osoby, w określonych okolicznościach są obowiązane do poddania się szczepieniom ochronnym.
W Polsce mamy obecnie szczepienia obowiązkowe na 14 chorób zakaźnych (błonica; gruźlica; inwazyjne zakażenie Haemophilus influenzae typu b; inwazyjne zakażenia Streptococcus pneumoniae; krztusiec; nagminne zakażenie przyusznic (świnka); odra; ospa wietrzna; ostre nagminne porażenie dziecięce (poliomyelitis); różyczka; tężec; wirusowe zapalenie wątroby typu B; wścieklizna; zakażenia wywołane przez rotawirusy. Grupy i terminy szczepień obowiązkowych reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.
Kwestia szczepień przymusowych regulowana jest w art. 36 ww. Ustawy. W przypadku choroby szczególnie niebezpiecznej i wysoce zakaźnej, stanowiącej bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób, może być zastosowany środek przymusu bezpośredniego polegający na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu szczepionki osobie, która nie poddaje się obowiązkowi szczepienia. Obecnie za takie choroby uznaje się m.in. cholerę, dżumę, ospę prawdziwą, wirusowe gorączki krwotoczne. O zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego decyduje lekarz (zgodnie z ustawą może decydować też felczer).
Natomiast jedynym dotychczas powszechnym szczepieniem przymusowym w Polsce było szczepienie przeciwko ospie prawdziwej, stosowane w czasie epidemii tej choroby we Wrocławiu w 1963 r.
Jakie działania musiały by być podjęte by szczepienia na Covid-19 było obowiązkowe? Dla wszystkich lub dla wybranych grup zawodowych np. służby zdrowia lub nauczycieli?
Minister zdrowia musiałbym znowelizować rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.
Czy pracodawcy mogą wymagać szczepień na Covid-19 od pracowników?
To zależy. Zgodnie z art, 94 pkt 1) Kodeksu Pracy (dalej KP) Pracodawca jest zobowiązany zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Zgodnie z art. 207 § 1 KP Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Zgodnie z art. 207 § 2 KP Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Przy czym w KP nie ma zamkniętej listy na czym polegają te obowiązki.
Zgodnie z Art. 2221 KP w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe - ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki Covid-19 należy uznać za szkodliwy czynnik biologiczny. Zgodnie z przedmiotowym rozporządzeniem, Pracodawca jest zobowiązany,w celu ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez Covid-19, przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego oraz do stosowania wszelkich dostępnych środków eliminujących narażenie lub ograniczających stopień tego narażenia zgodnie z rozporządzeniem.
Jeżeli wykaże ona że szczepienia są potrzebne by wykonać obowiązek z Kodeksu Pracy to według mnie ma nie tylko prawo ale i obowiązek by zapewnić pracownikom szczepienia na Covid. Natomiast w przypadku, gdy pracownik odmówi poddania się szczepieniu, Pracodawca powinien go na tej podstawie:
- przesunąć na inne stanowisko,
- wprowadzić dla tych pracowników określone inne rygory bezpieczeństwa - np. obowiązek pracy w maskach (i zapewnić te maski),
- zwolnić pracownika.
Myślę że analizy ryzyk, związanych z Covid 19 powinny przeprowadzić zarówno podmioty z sektora publicznego jak i prywatnego.
Jeżeli z analizy ryzyk wyjdzie taka potrzeba, to Pracodawca jest nie tylko uprawniony ale i zobowiązany wymagać szczepień na Covid-19 od pracowników.
Czy pracodawca może przetwarzać informację, czy pracownik jest zaszczepiony? W końcu do dana osobowa szczególnej kategorii?
Zgodnie z art. 221 § 4 KP Pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż określone w § 1 i 3, gdy jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa. A jak wykazałem powyżej Pracodawca w mojej ocenie jest zobowiązany do przetwarzania takich danych w pandemii.
Oczywiście potrzeba taka musi wynikach z przeprowadzonej analizy ryzyk.
Czy istnieją jakieś ryzyka prawna w związku z powyższym zagadnieniem?
Jeżeli pracodawca nie przeprowadzi ww. analizy ryzyk lub pomimo jej wyników nie będzie wymagał od pracowników zaszczepienia się, a w przypadku odmowy podejmował adekwatnych kroków naraża się na:
- odpowiedzialność karną z art. 220 Kodeksu Karnego, teoretycznie też w związku z art. 165 Kodeksu Karnego - grozi za to kara pozbawienia wolności nawet do lat 8,
- odpowiedzialność cywilną w przypadku, gdy pracownik zaraził się Covid-19 w pracy, co skończyło się u niego powikłaniami (stałym uszczerbkiem na zdrowiu) lub jego śmiercią.
Z drugiej strony, nie wiadomo jakie stanowisko zajmie PUODO w zakresie przetwarzania danych osobowych i jakie będzie ewentualne orzecznictwo sądów.
Ponadto, na pewno będą protestować antyszczepionkowcy. Pytanie co jest ważne dla podmiotu - bezpieczeństwo jego pracowników, interesariuszy itd. czy zagrożenie wizerunku przez niewielkie ale agresywne i głośne grono antyszczepionkowców?
Wartości czy święty spokój?
Czy wpisanie przez Ministra Zdrowia szczepienia na Covid-19 na listę szczepień obowiązkowych dla wszystkich coś by zmieniło?
Na pewno byłoby kolejnym argumentem dla pracodawców by wymagać od pracowników zaszczepienia się. Natomiast w mojej ocenie nie ma decydującego znaczenia przy powyższych analizach ryzyk.