W uchwale, podjętej w powiększonym składzie siedmiu sędziów, Sąd Najwyższy uznał, że odszkodowanie dla właścicieli mieszkań należy się także za okres sprzed 16 listopada 2011 r., czyli poprzedzający zmianę art. 1046 par. 4 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.). Przepis ten normował i nadal normuje tryb przeprowadzania przez komornika eksmisji osoby niemającej prawa do lokalu socjalnego lub zamiennego.
W sprawie art. 1046 par. 4 k.p.c. wypowiedział się już Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z 4 listopada 2010 r. (sygn. K 19/2006 r.) Trybunał stwierdził, że przepis ten jest niezgodny z konstytucją. Postanowił jednocześnie, że utraci on mocy obowiązującą dopiero po upływie 12 miesięcy od ogłoszenia wyroku, tj. 17 listopada 2011 r.
Dzień wcześniej, 16 listopada 2011 r., weszła w życie nowelizacja ustawy o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy oraz kodeksu postępowania cywilnego. Od tego dnia nowy art. 2 ust. 2a ustawy o ochronie praw lokatorów jednoznacznie nakłada na gminy obowiązek dostarczenia lokalu tymczasowego, jeśli eksmitowanemu w trybie art. 1046 par. 4 k.p.c. nie przysługuje do lokal socjalnego lub zamienny. Nie ma wątpliwości, że uchylanie się przez gminę od tego obowiązku jest działaniem bezprawnym i właścicielowi lokum należy się odszkodowanie.
Według nowego art. 1046 par. 4 k.p.c. komornik musi wstrzymać się z eksmisją takiej osoby, jeśli gmina nie wskaże jej pomieszczenia zastępczego, ale tylko przez 6 miesięcy. Po upływie tego terminu komornik musi usunąć ją do noclegowni, schroniska lub innej placówki zapewniającej miejsca noclegowe, wskazanej przez gminę.
Natomiast wątpliwości dotyczyły stanu prawnego sprzed 16 listopada 2011 r. Art. 1046 par. 4 k.p.c. w starym brzmieniu nakazywał bowiem komornikowi wstrzymać się z eksmisją osoby, której sąd nie przyznał w wyroku eksmisyjnym prawa do lokalu socjalnego lub zamiennego, do czasu wskazania przez gminę tymczasowego pomieszczenia dla tej osoby. Wątpliwości sprowadzały się przede wszystkim do pytania, czy w świetle art. 1046 par. 4 k.p.c. gmina ma obowiązek dostarczyć takie lokum, a jeśli tak, to czy właścicielowi mieszkania należy się od gminy odszkodowanie na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego.
Nie było co do tego zgody także w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Jednak w dwu uchwałach z 21 stycznia 2011 r. (sygn. III CZP 120/10 i sygn. III CZP 116/10) Sąd Najwyższy uznał, że gmina może odpowiadać wobec właściciela lokalu, na podstawie art. 417 § 1 k.c, za szkodę wyrządzoną niewskazaniem pomieszczenia tymczasowego.
W uchwale podjętej 13 grudnia 2011 r. (sygn. III CZP 48/11) Są Najwyższy podzielił to stanowisko. Stwierdził w niej bowiem, że: "gmina ponosi wobec właściciela lokalu mieszkalnego odpowiedzialność na podstawie art. 417 § 1 k.c. za szkodę powstałą w okresie obowiązywania art. 1046 § 4 k.p.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804) na skutek zaniechania wskazania, na wezwanie komornika, tymczasowego pomieszczenia dla dłużnika mającego obowiązek opuszczenia, opróżnienia i wydania tego lokalu."
Izabela Lewandowska