Jeśli zadania te wykonuje związek międzygminny, to prawa i obowiązki organów gminy wykonują właściwe organy związku.
Rozdział 4c ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (dalej: u.p.c.g.), dodany nowelizacją z 1 lipca 2011 r., reguluje kwestie związane z kontrolą. Zgodnie z nowymi zapisami, kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów ustawy o czystości i porządku w gminach sprawuje wójt. Do kontroli stosuje się przepisy art. 379 i 380 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.s.).
Zgodnie z art. 379 p.o.s., wójt sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym jego właściwością. Może on upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległego mu urzędu gminnego albo funkcjonariuszy straży gminnych.
Wójt, starosta, marszałek województwa lub osoby przez nich upoważnione mają prawo do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.
Wójt – występując do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (WIOS) o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli organ ten stwierdził naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić – przekazuje dokumentację sprawy.
Kierownik kontrolowanego podmiotu oraz kontrolowana osoba fizyczna mają obowiązek umożliwić przeprowadzanie kontroli.
Zgodnie z art. 380 p.o.s., z przeprowadzonych czynności kontrolujący sporządza protokół – jeden egzemplarz doręcza kierownikowi kontrolowanego podmiotu lub kontrolowanej osobie fizycznej. Protokół podpisują kontrolujący oraz kierownik podmiotu lub osoba fizyczna – mogą oni wnieść do protokołu zastrzeżenia i uwagi wraz z uzasadnieniem. W razie odmowy podpisania protokołu, kontrolujący umieszcza w nim wzmiankę o tym, a odmawiający podpisu może w terminie siedmiu dni przedstawić swoje stanowisko na piśmie wójtowi, staroście lub marszałkowi województwa.
Zgodnie z art. 9v u.p.c.g., który został wprowadzony nowelizacją z 1 lipca 2011 r., wójt może wystąpić z wnioskiem do właściwego miejscowo komendanta Policji o pomoc, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia czynności kontrolnych.
Artykuł 9w u.p.c.g., który został wprowadzony nowelizacją z 1 lipca 2011 r., oddzielnie reguluje kwestię kontroli nad prowadzącymi regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w zakresie przyjmowania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. Kontrolę w tym zakresie sprawuje marszałek województwa. Do kontroli tej również stosuje się przepisy art. 379 i 380 p.o.s.
Należy pamiętać, że określone w nowelizacji z 1 lipca 2011 r. zadania w zakresie kontroli stanowią jedynie uzupełnienie systemu kontroli w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Wiele kwestii dotyczących zagadnień kontrolnych regulują również inne akty prawne, zwłaszcza prawo ochrony środowiska oraz ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. W dotychczasowym systemie gospodarowania odpadami gminy były organami koncesyjnymi, czyli organami administracji publicznej upoważnionymi do udzielania, odmowy udzielania, zmiany i cofania koncesji (w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej; dalej: u.s.d.g.). Nowelizacja z 1 lipca 2011 r. wprowadziła w miejsce koncesji inną formę działalności regulowanej określonej w u.s.d.g. – rejestr działalności regulowanej.
Więcej w Gazecie Samorządu i Administracji: Kontrola postępowania z odpadami komunalnymi