Złagodzenie skutków pierwszej ewaluacji jakości działalności naukowej - jak czytamy w uzasadnieniu projektu, jego celem jest rozwiązanie najpilniejszych problemów wynikających zastosowania niektórych przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, jak również złagodzenie skutków pierwszej ewaluacji jakości działalności naukowej. Nowelizowane przepisy dotyczą dwóch ustaw: Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Złagodzenie skutków ewaluacji jakości działalności naukowej – czego dotyczy?
Projekt noweli ma na celu m.in. rozwiązanie problemu związanego z przeniesieniem doktoranta do innej szkoły doktorskiej w związku z zaprzestaniem prowadzenia kształcenia przez nią w danej dyscyplinie. Według aktualnych przepisów podmiot prowadzący tę szkołę zapewnia doktorantom przygotowującym w tej dyscyplinie rozprawę doktorską możliwość kontynuowania kształcenia w innej szkole doktorskiej w tej dyscyplinie. Jak czytamy w ocenie skutków regulacji, w przypadku braku szkoły doktorskiej prowadzącej kształcenie w danej dyscyplinie podmiot prowadzący szkołę doktorską, w której zaprzestano kształcenia, pokrywa osobom, które utraciły możliwość ukończenia kształcenia, koszty postępowania w sprawie nadania stopnia doktora w trybie eksternistycznym.
"Do Ministerstwa Edukacji i Nauki były kierowane ze strony podmiotów prowadzących szkoły doktorskie pytania dotyczące interpretacji zakresu tych obowiązków oraz wskazujące na potrzebę doprecyzowania przepisów" - poinformował resort w ocenie skutków regulacji. Podkreślono, że wątpliwości dotyczyły w szczególności tego, czy doktorant powinien wyrazić zgodę na przeniesienie do innej szkoły doktorskiej i jakie byłyby ewentualne konsekwencje braku takiej zgody. W projekcie zaproponowano m.in. wprowadzenie expressis verbis warunku uzyskania zgody doktoranta na przeniesienie do innej szkoły doktorskiej.
Projekt dotyczy również sposobu kontynuacji postępowań o nadanie stopnia doktora habilitowanego w przypadku utraty przez podmiot habilitujący uprawnień do nadawania tego stopnia.
"Sposób ten będzie zależał od momentu, w którym nastąpi utrata uprawnienia. Jeżeli nastąpi ona jeszcze przed powołaniem komisji habilitacyjnej, wówczas postępowanie zostanie przekazane do prowadzenia podmiotowi wyznaczonemu przez Radę Doskonałości Naukowej. W przypadku utraty uprawnienia po powołaniu komisji habilitacyjnej komisja ta będzie kontynuowała swoje prace, a podjęta przez nią uchwała zostanie przekazana podmiotowi wyznaczonemu przez Radę Doskonałości Naukowej. Podmiot ten – na podstawie otrzymanej uchwały – zadecyduje o nadaniu albo o odmowie nadania stopnia doktora habilitowanego" - sprecyzowano w uzasadnieniu projektu.
Ostatnia z proponowanych zmian dotyczy możliwości nałożenia na uczelnię albo inny podmiot prowadzący szkołę doktorską administracyjnej kary pieniężnej w przypadku zaprzestania kształcenia doktorantów w danej dyscyplinie.
"Będzie to rozwiązanie analogiczne do rozwiązania dotyczącego nałożenia na uczelnię kary pieniężnej z tytułu niewypełnienia obowiązku zapewnienia studentom możliwości kontynuowania studiów w przypadku zaprzestania ich prowadzenia (...) Da ono ministrowi dodatkowy instrument kontroli realizacji przez podmioty prowadzące szkoły doktorskie praw doktorantów, stanowiąc o ich lepszym zabezpieczeniu" - zapewniono.
Złagodzenie skutków ewaluacji jakości działalności naukowej – czemu ma służyć?
Jak czytamy w uzasadnieniu, zmiany proponowane w przepisach wprowadzających służą zapobiegnięciu restrykcyjnym skutkom pierwszej ewaluacji, która zostanie przeprowadzona w 2022 r.
"Propozycje wychodzą również naprzeciw postulatowi Krajowej Reprezentacji Doktorantów dotyczącemu wydłużenia o kolejny rok (tj. do dnia 31 grudnia 2023 r.) terminu ostatecznego zakończenia przewodów doktorskich wszczętych na podstawie ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki" - wskazano. W ten sposób resort przychylił się argumentacji wnioskodawców, zgodnie z którą w związku z panującą sytuacją pandemiczną wystąpiły liczne przeszkody w prowadzeniu działalności naukowej.
Z uwagi na fakt, że proces ewaluacji jest przeprowadzany na nowych zasadach po raz pierwszy i - jak podkreślono w uzasadnieniu - w wielu aspektach ma charakter precedensowy, zaproponowano wprowadzenie rozwiązania legislacyjnego łagodzącego skutki uzyskania kategorii naukowej B w danej dyscyplinie przez podmioty doktoryzujące. Polega na możliwości dokończenia przez nie postępowań w sprawie nadania stopnia doktora wszczętych przed dniem przyznania tej kategorii naukowej, przy równoczesnym utrzymaniu zakazu wszczynania nowych postępowań (do czasu uzyskania kategorii naukowej co najmniej B+ w wyniku drugiej ewaluacji). Zgodnie z obecnymi przepisami szkoła doktorska może być prowadzona wyłącznie w dyscyplinach, w których podmiot posiada kategorię naukową nie niższą niż B+.
W uzasadnieniu projektu przypomniano, że ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadza całkowicie nowy model oceny podmiotów prowadzących działalność naukową. "Równocześnie od wyników ewaluacji będzie zależał zakres tej działalności prowadzonej przez podmiot, przede wszystkim uprawnienie do nadawania stopni naukowych lub stopni w zakresie sztuki oraz możliwość kształcenia doktorantów w szkołach doktorskich w poszczególnych dyscyplinach. Mając na uwadze powyższe, projektowana ustawa zmierza do złagodzenia skutków pierwszej ewaluacji" - wskazano.
Ustawa miałaby wejść w życie 14 dni od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (obowiązuje od 1 października 2018 r.) wprowadziła nowe przepisy o prowadzonej co kilka lat ewaluacji m.in. uczelni. W ewaluacji przyznawane będą kategorie naukowe w poszczególnych dyscyplinach nauki. Od tych kategorii zaś zależy m.in. możliwość prowadzenia studiów o profilu ogólnoakademickim i kwota subwencji, którą jednostki naukowe otrzymują z budżetu państwa.
Ewaluacja w nowym kształcie objęła lata 2017-2021 i rozpocznie się 1 stycznia 2022 r.