Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek od jakiegoś czasu zapowiadał konieczność zmian w kanonie lektur szkolnych. Ministerstwo Edukacji i Nauki przygotowało już projekt rozporządzenia zawierający proponowane zmiany. Konsultacje społeczne i międzyresortowe nowej listy lektur potrwają do 8 lipca 2021 r.
Lista lektur w liceum i technikum – jakie zmiany?
Zmiany w wykazie lektur w liceum ogólnokształcącym i technikum dotyczą przede wszystkim lektur uzupełniających. To bardzo istotne w kontekście przygotowań uczniów do egzaminu maturalnego przeprowadzanego w nowej formule (od 2023 r.). W przypadku lektur obowiązkowych w projekcie proponuje się jedynie nieliczne zmiany polegające wyłącznie na rezygnacji z danej pozycji. Tym samym proponowane w projekcie zmiany nie będą skutkowały zwiększeniem zakresu wymagań egzaminacyjnych na maturze.
Lektury na poziomie podstawowym – proponowane zmiany
Zmiana zaproponowana w wykazie lektur obowiązkowych na poziomie podstawowym polega na wykreśleniu poezji Marcina Świetlickiego, ponieważ według Ministerstwa Edukacji i Nauki myśli zawarte w wielu utworach nie reprezentują wartości, które wpisane zostały w podstawie programowej.
Ministerstwo Edukacji proponuje uzupełnienie listy lektur uzupełniających o:
a) przykłady literatury epistolograficznej: Juliusza Słowackiego Listy do Matki oraz Henryka Sienkiewicza Listy z podróży do Ameryki, oba teksty we fragmentach,
b) lekturę dotyczącą Kresów: Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919 Zofii Kossak-Szczuckiej,
c) lekturę propagującą idee społecznikowskie: Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego,
d) literaturę wspomnieniową dotyczącą II wojny światowej: Anus mundi Wiesława Kielara, Raport Witolda Witolda Pileckiego,
e) twórczość poetów: Ryszarda Krynickiego i Adama Zagajewskiego,
f) pozycje z literatury fantasy z silnie zarysowanym systemem wartości, który jest zgodny z systemem wartości określonym w podstawie programowej: Władca pierścieni. Drużyna pierścienia Johna Ronalda Reuela Tolkiena,
g) opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza ze względu na ich artyzm.
Lektury na poziomie rozszerzonym – proponowane zmiany
Ministerstwo Edukacji i Nauki proponuje skreślenie 5 pozycji książkowych z listy lektur obowiązkowych, tj.:
a) Mitologię Jana Parandowskiego, część II Rzym – na poziomie podstawowym obowiązuje znajomość całej mitologii greckiej,
b) Wielki testament (fragmenty) François Villona – motyw średniowiecznej śmierci ujęty jest w lekturach na poziomie podstawowym,
c) Żywoty świętych (fragmenty) Piotra Skargi – ze względu na język (staropolszczyzna) i cel powstania utworu (teksty hagiograficzne),
d) Małą apokalipsę Tadeusza Konwickiego – ze względu na niejednoznaczne przesłanie płynące z utworu,
e) Antygonę w Nowym Jorku Janusza Głowackiego – ze względu na promowanie wartości niezgodnie z treściami podstawy programowej.
Zaproponowano dodanie do lektur uzupełniających:
a) teksty odnoszące się do historii, poszerzające świadomość kontekstową uczniów: Zofia Kossak-Szczucka, Błogosławiona wina; Ferdynand Antoni Ossendowski, Mocni ludzie; Ludzie, zwierzęta, bogowie; Krystyna Lubieniecka-Baraniak, Gdy brat staje się katem,
b) dzieła filozoficzne, egzystencjalne Jana Pawła II: Tryptyk rzymski; Pamięć i tożsamość (fragmenty), Fides et ratio (fragmenty), a także Przekroczyć próg nadziei (ta ostatnia pozycja została przeniesiona z wykazu lektur uzupełniających dla klas VII i VIII szkoły podstawowej) oraz przykład utworu literackiego Karola Wojtyły Przed sklepem jubilera,
c) Zapiski więzienne Stefana Wyszyńskiego oraz książkę Pawła Zuchniewicza, Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim – jako dokumenty czasów zniewolenia Polski przez system komunistyczny.
Dzieła teatralne i filmowe
MEiN zaproponowało usunięcie dwóch dzieł: Jerzego Grotowskiego „Apocalypsis cum figuris” oraz Andrzeja Munka „Zezowate szczęście” jako nieprzystające do założeń podstawy programowej, a ponadto włączenie spektaklu Juliusza Machulskiego Przerwanie działań wojennych, przywołującego negocjacje zakończenia powstania warszawskiego, czyli utworu stanowiącego kontekst historyczny do omawianych zagadnień.