Jeśli rzecznik dyscypliny lub inny uprawniony organ złoży wniosek o ukaranie za naruszenie dyscypliny finansów publicznych do komisji orzekającej, obwiniony ma szereg możliwości dochodzenia swoich racji. Jeśli orzeczenie komisji I instancji będzie dla niego niekorzystne, może odwołać się do Głównej Komisji Orzekającej, a nawet do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Za naruszenie dyscypliny finansów publicznych odpowiada kierownik jednostki, czyli np.: wójt, burmistrz, starosta, skarbnik, dyrektor szkoły, ale także pracownik, któremu powierzono obowiązki w zakresie finansów publicznych.
Zawiadomienie do rzecznika
Proces ustalania, czy doszło do naruszenia dyscypliny finansów publicznych, rozpoczyna zawiadomienie o naruszeniu, które najczęściej otrzymuje rzecznik dyscypliny. Następnie podejmuje on czynności sprawdzające, które pozwolą mu ocenić, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Na podjęcie takiej decyzji rzecznik ma 60 dni. Może również wystąpić o przedłużenie terminu, nie dłużej jednak niż o 90 dni. Następnie albo wszczyna postępowanie wyjaśniające, lub nie. Przez kolejne 30 dni musi podjąć decyzję o skierowaniu wniosku o ukaranie lub umorzeniu, lub zawieszeniu postępowania.
Zasady postępowania
Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych obejmuje postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscypliny, postępowanie przed komisją I instancji oraz przed Główną Komisją Orzekającą. Postępowania przed komisjami orzekającymi wyglądają podobnie do postępowań przed sądami administracyjnymi. Obwiniony ma prawo do obrońcy, ale tylko jednego, natomiast skarżącym jest rzecznik dyscypliny lub jeden z jego zastępców. Procedura jednak rozpoczyna się, gdy rzecznik lub inny podmiot uprawniony złoży wniosek o ukaranie. Następnie przewodniczący komisji zarządza dostarczenie odpisu wniosku obwinionemu i podejmuje decyzję o skierowaniu go na rozprawę. Wyznacza jej termin, a także skład orzekający. Obwiniony po otrzymaniu wniosku ma prawo zapoznać się z aktami sprawy oraz złożyć wnioski dowodowe.
Przebieg rozprawy
Przed rozpoczęciem rozprawy przewodniczący składu orzekającego pyta obwinionego, czy chce złożyć jakieś wnioski formalne, takie jak np. wyłączenie członka komisji czy wyłączenie jawności. Przepisy określają, że wyłączenie jawności może nastąpić wyłącznie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę tajemnicy państwowej oraz z uwagi na zagrożenie spokoju i porządku publicznego. Ogłoszenie orzeczenia jest natomiast zawsze jawne.
Podczas rozprawy obwiniony ma prawo odmówić udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania, zadawać pytania świadkom, wypowiadać się co do każdego ujawnionego dowodu oraz składać wnioski dowodowe. Ma on również obowiązek mówienia prawdy pod odpowiedzialnością za składanie fałszywych zeznań.
Z przebiegu rozprawy sporządzany jest protokół. Przewodniczący komisji może również zarządzić nagrywanie rozprawy, jednak zarejestrowane nagranie nie może być dowodem w postępowaniu. Zapis dźwięku może być jednak dołączony do protokołu.
Podczas rozprawy zarówno obwiniony, jak i skarżący mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski.
Jeśli obwiniony oraz rzecznik dyscypliny nie mają wniosków formalnych, następuje odczytanie wniosku o ukaranie. Po nim strony mają prawo do wypowiedzi. Rozpoczyna obwiniony. Następnie przewodniczący komisji zarządza przeprowadzenie postępowania dowodowego. Po przeprowadzeniu dowodów przewodniczący pyta strony, czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego. Jeśli nie, przewodniczący zamyka postępowanie dowodowe i udziela głosu oskarżycielowi, obrońcy oraz obwinionemu (mowy końcowe). Po ich wysłuchaniu przewodniczący zamyka rozprawę i skład orzekający udaje się na niejawną naradę. Po niej ogłasza orzeczenie oraz podaje ustne motywy rozstrzygnięcia. Orzeczenie wraz z uzasadnieniem strony otrzymują w ciągu 21 dni od jego ogłoszenia. Od dnia doręczenia strony mają 14 dni na wniesienie odwołania do Głównej Komisji Orzekającej. Odwołanie należy wnieść na piśmie za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżane orzeczenie lub postanowienie.
Główna Komisja Orzekająca
Procedura postępowania przed Główną Komisją Orzekającą jest podobna do postępowania przed komisją I instancji. Podczas rozprawy, na jej początku dochodzi jeszcze element sprawozdania z dotychczasowego przebiegu sprawy. Dopiero po jego odczytaniu strony mają prawo do wypowiedzi i przedstawienia lub uzupełnienia stanowiska. GKO wydaje orzeczenie, w którym może: utrzymać orzeczenie I instancji w mocy, uchylić orzeczenie w całości lub w części i rozstrzygnąć sprawę co do meritum lub uchylić orzeczenie w całości lub w części i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania przez komisję orzekającą. Postanowienia i orzeczenia GKO doręcza stronom w ciągu 21 dni od dnia ogłoszenia.
Odwołanie do sądu
Orzeczenie Głównej Komisji Orzekającej nie oznacza jednak końca możliwości obrony obwinionego. Od prawomocnego orzeczenia komisji można się bowiem odwołać do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Wniesienie takiego odwołania wstrzymuje wykonanie prawomocnego orzeczenia o naruszenie dyscypliny. Skargę do sądu administracyjnego wnosi się w terminie 30 dni od doręczenia orzeczenia GKO. Jeśli wyrok WSA jest niekorzystny dla obwinionego, to zgodnie z przepisami prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi można złożyć skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skargę taką musi jednak złożyć profesjonalny pełnomocnik: doradca podatkowy, adwokat lub radca prawny.
5 KROKÓW
POSTĘPOWANIA W SPRAWIE NARUSZENIA DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH
1. Zawiadomienie o naruszeniu
Proces ustalania, czy doszło do naruszenia dyscypliny finansów publicznych, rozpoczyna zawiadomienie o naruszeniu, które najczęściej otrzymuje rzecznik dyscypliny. Następnie podejmuje on czynności sprawdzające, które pozwolą mu ocenić, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego.
2. Komisja I instancji
Przed rozpoczęciem rozprawy przewodniczący składu orzekającego pyta obwinionego, czy chce złożyć jakieś wnioski formalne takie jak np.: wyłączenie członka komisji czy wyłączenie jawności. Podczas rozprawy obwiniony ma m.in. prawo odmówić udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania oraz zadawać pytania świadkom.
3. Koniec rozprawy i orzeczenie
Po ich wysłuchaniu przewodniczący zamyka rozprawę i skład orzekający udaje się na niejawną naradę. Po niej ogłasza orzeczenie oraz podaje ustne motywy rozstrzygnięcia. Orzeczenie wraz z uzasadnieniem strony otrzymują w ciągu 21 dni od jego ogłoszenia.
4. Odwołanie do GKO
Od dnia doręczenia orzeczenie Komisji I instancji strony mają 14 dni na wniesienie odwołania do Głównej Komisji Orzekającej. Postępowanie przed GKO jest podobne do postępowania przed komisją I instancji. GKO wydaje orzeczenie.
5. Sąd administracyjny
Od prawomocnego orzeczenia GKO można się odwołać do wojewódzkiego sądu administracyjnego w Warszawie. Skargę do sądu administracyjnego wnosi się w terminie 30 dni od doręczenia orzeczenia. Jeśli wyrok WSA jest niekorzystny dla obwinionego, można złożyć skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Konsekwencje orzeczenia
Jeśli orzeczenie komisji orzekającej się uprawomocni, przewodniczący komisji orzekającej niezwłocznie przekazuje je obwinionemu, kierownikowi jednostki, w której obwiniony jest zatrudniony, kierownikowi jednostki, w której doszło do naruszenia dyscypliny finansów publicznych, oraz przewodniczącemu Głównej Komisji Orzekającej. Jeśli obwinionym jest kierownik jednostki, to orzeczenie przekazuje się również organowi nadzorującemu. Odpis prawomocnego orzeczenia dołącza się również do akt osobowych obwinionego. Właśnie ten przepis jest powodem licznych odwołań do Głównej Komisji Orzekającej. Uznanie winnym i włączenie orzeczenia do akt może rodzić bowiem dalsze konsekwencje dla kariery obwinionego.
ŁUKASZ ZALEWSKI
lukasz.zalewski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. nr 14, poz. 114 ze zm.).