ANDRZEJ BIELSKI
wicedyrektor wydziału podatków i opłat Urzędu Miejskiego w Krakowie
W codziennej praktyce pracownicy gmin borykają się z problemem odzyskiwania przysługujących jednostce należności. Dochodzenie wierzytelności na drodze sądowej, a po uzyskaniu tytułu wykonawczego poprzez egzekucję prowadzoną przez komornika, w istotny sposób wydłuża okres oczekiwania gmin na należne im środki pieniężne. Doświadczenie wskazuje również na stosunkowo niską efektywność tych działań. Wymaga to od pracowników samorządów konieczności opracowania mechanizmów (procedur) windykacyjnych, w istotny sposób zwiększających płynność w zakresie ściągania należnych wierzytelności. Jednym z tych sposobów jest restrukturyzacja zobowiązań dłużników.
Restrukturyzację należy rozumieć jako szereg czynności, których punktem wyjścia są negocjacje z dłużnikiem, a ich efektem określona czynność prawna reformująca pierwotny stosunek zobowiązaniowy. Efektem tak rozumianej restrukturyzacji jest najczęściej odroczenie terminu zapłaty, rozłożenie zaległości na raty, a także częściowe umorzenie zobowiązania. Ważne jest, aby wydłużenie terminu spłaty należnych gminom kwot wiązało się z dodatkowym ich zabezpieczeniem (osobowym lub rzeczowym), co w istotny sposób wzmacnia pozycję wierzyciela.
Zasada legalizmu - jako podstawowa zasada działania organów administracji publicznej - stwarza określone ramy dla przedsięwzięć restrukturyzacyjnych. I tak zasady umarzania, odraczania oraz rozkładania na raty należności pieniężnych, przypadających jednostkom samorządu terytorialnego, do których nie stosuje się przepisów ustawy Ordynacja podatkowa, określa art. 43 ustawy o finansach publicznych. Szczegółowe zasady, tryb udzielania tych ulg określa organ stanowiący jednostki. Jest oczywiste - zważywszy na art. 2 par. 4 Ordynacji podatkowej - że do udzielania ulg w spłacie należności cywilnoprawnych będą miały zastosowanie przepisy uchwał podejmowanych przez rady gmin. Ponieważ, określając przesłanki udzielania ulg, posłużono się klauzulami generalnymi (ważny interes), de facto przenosi to ciężar interpretacji tych przesłanek na praktykę stosowania prawa. Daje to gminie pewną elastyczność w procesach restrukturyzacji zobowiązań.
Należy tutaj przypomnieć, iż np. niezgodne z uchwałą umorzenie części lub całości wierzytelności może stanowić przesłankę zarzutu naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Zasadniczym celem restrukturyzacji jest zwiększenie efektywności czynności windykacyjnych. Prowadzanie z dłużnikiem negocjacji, czynienie sobie wzajemnych ustępstw jest często najtańszym oraz efektywnym sposobem odzyskania należnych jednostkom samorządu terytorialnego kwot.
Przepisy uchwały rady gminy nie będą miały zastosowania do należności przypadającej jednostce z tytułu realizacji zadań z zakresu zadań administracji rządowej oraz innych zadań zleconych. W odniesieniu do tych wierzytelności podstawą udzielenia ulgi będzie art. 42 ustawy o finansach publicznych. Należy dodatkowo podkreślić, iż w ramach tej grupy należności mogą pojawić się wierzytelności, co do których zasady umarzania, odraczania i rozkładania na raty określają odrębne przepisy. Wówczas na podstawie art. 42 ust. 7 ustawy o finansach publicznych wyłączone jest jej stosowanie.
Przy udzielaniu przedsiębiorcom ulg w spłacie zobowiązań o charakterze cywilnoprawnym przypadającym jednostkom samorządu terytorialnego należy pamiętać, iż działania te muszą odbywać się zgodnie z przepisami ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej.
AM