Wniesione wadium w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego
Art. 97 ust. 7 ustawy z dnia 11 września 2019 roku Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1129 z późn. zm.), dalej „pzp” przewiduje zamknięty katalog form, w jakich może być wniesione wadium w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.
Zgodnie z treścią tego przepisu wadium może być wnoszone w jednej lub kilku następujących formach:
- pieniądzu;
- gwarancjach bankowych;
- gwarancjach ubezpieczeniowych;
- poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Dz. U. z 2020 r. poz. 299).
Wadium wnoszone w pieniądzu
Według ust. 8 cytowanego artykułu - wadium wnoszone w pieniądzu wpłaca się przelewem na rachunek bankowy wskazany przez zamawiającego.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, iż form wadium określonych w pzp nie mogą zastąpić ich substytuty, np. akredytywa lub blokada środków na rachunku bankowym wykonawcy.
Jak wynika expressis verbis z ustępu 8 art. 97 pzp - jeżeli wadium wnoszone jest w formie pieniężnej, to nie ma być wpłacane gotówką, lecz w drodze przelewu na rachunek bankowy.
Ustawodawca wyraźnie tu zastrzegł dla czynności wnoszenia wadium w pieniądzu - formę rozliczenia bezgotówkowego poprzez przekazanie określonej kwoty z rachunku bankowego wnoszącego wadium na wskazany przez zamawiającego rachunek bankowy.
Imperatywne brzmienie przepisu nie pozostawia wątpliwości co do zamiaru legislatora. Zastrzeżenie to należy uznać za celowy wybór ustawodawcy w procedurze zamówień publicznych, jeżeli się generalnie zważy na konieczność zachowania przy obrocie z udziałem jednostek sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych - zasad legalizmu i przejrzystości finansów, wyrażających się także w zamyśle dopuszczania przedsiębiorców (wykonawców) nie ukrywających przepływów finansowych w swej działalności gospodarczej, tudzież przeciwdziałaniu zjawiskom tzw. "prania brudnych pieniędzy" lub pozostawania w "szarej strefie".
W przypadku wadium wnoszonego w pieniądzu najpóźniej w terminie składania ofert, powinno nastąpić uznanie wskazanego przez zamawiającego rachunku bankowego o kwotę wadium. Jeżeli po upływie tego terminu nastąpi tylko obciążenie rachunku bankowego wykonawcy o kwotę wadium, a bank nie zdąży z przelewem środków na rachunek bankowy zamawiającego, uznać należy, że w wadium nie zostało wniesione w terminie. W orzecznictwie wyjaśniono, że „spełnienie świadczenia bezgotówkowego następuje w dniu uznania rachunku bankowego wierzyciela, chyba że strony stosunku zobowiązaniowego postanowiły inaczej”.
W sytuacji, wniesienia wadium wyrażonego w pieniądzu z uchybieniem art. 97 ust. 8 pzp, to znaczy z pominięciem bezgotówkowego sposobu jakim jest przelew na rachunek bankowy zamawiającego - należy uznać za brak skutecznego wniesienia wadium (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 26 lutego 2015 r., III SA/Wr 886/14).
Stosownie do przepisu art. 226 ust. 1 pkt 14 pzp zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli wykonawca nie wniósł wadium, lub wniósł w sposób nieprawidłowy […]. Wniesienie wadium wyrażonego w pieniądzu z pominięciem bezgotówkowego sposobu, jakim jest przelew na rachunek bankowy zamawiającego, winno skutkować odrzuceniem oferty.
Powyższe potwierdza również opinia Urzędu Zamówień Publicznych dostępna na stronie https://uzp.gov.pl.
Wadium wnoszone gotówką
Należy jednak odnotować, że w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej wskazuje się na fakt, iż w sytuacji wniesienia wadium wyrażonego w pieniądzu gotówką w kasie banku, we właściwej wysokości odpowiednio wcześnie, tak aby uznanie rachunku bankowego nastąpiło przed upływem terminu składania ofert (por. wyrok KIO z dnia 10 maja 2017 r. KIO 743/17, z dnia 13 lutego 2017 r. KIO 217/17) nie ma podstaw do odrzucenia oferty na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 14 pzp (por. art. 89 ust. 1 pkt 7b poprzedniej ustawy). Istotne jest aby wadium:
- zostało wniesione w dopuszczalnej przepisami formie,
- w przypadku formy pieniężnej zostało przekazane przez Bank na właściwy - wskazany rachunek zamawiającego,
- zostało wniesione w terminie wyznaczonym, tj. przed złożeniem oferty,
- zostało wniesione w wymaganej kwocie.
Jak podkreśla Izba w cytowanym wyroku zgodnie z przeważającą linią orzeczniczą, jeżeli zamawiający, przy zachowaniu powyższych warunków dysponował kwotą zabezpieczenia we właściwej wysokości, wpłaconą przed terminem składania ofert to uznaje się, że wadium skutecznie zostało wniesione.
Na marginesie warto zauważyć, że wniesienie wadium w formie pieniądza np. bezpośrednio w kasie w siedzibie zamawiającego lub fizyczne dołączenie gotówki do złożonej w postępowaniu oferty stanowią przykłady nieprawidłowego wniesienia wadium. Wówczas bowiem, bez ingerencji podmiotu zamawiającego, nie dojdzie do zdeponowania tych środków na jego rachunku bankowym (por. wyrok Zespołu Arbitrów przy Prezesie UZP z dnia 28.09.2006 UZP/ZO/0-2526/06).
Decyzja zamawiającego dotycząca skuteczności wniesienia wadium może być istotna również z punktu widzenia dyscypliny finansów publicznych. Zawarcie umowy o udzielenie zamówienia publicznego z wykonawcą, którego oferta, mając na uwadze okoliczności sprawy powinna zostać odrzucona może zostać uznane za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 lutego 2020 roku V SA/Wa 1632/19).