Czy według CBA utworzenie stanowiska do spraw przeciwdziałania korupcji jest niezbędne?
Według CBA, w celu zapewnienia wykonywania zadań z zakresu przeciwdziałania korupcji, należy utworzyć w instytucji stanowisko (nazwa dowolna, np. pełnomocnik, koordynator, doradca itp.) do spraw przeciwdziałania korupcji. Zgadzam się z opinią CBA, że niezbędne jest skoncentrowanie kompetencji w odniesieniu do tego obszaru, ponieważ w przeciwnym razie istnieje ryzyko rozmycia odpowiedzialności za prawidłową realizację polityki antykorupcyjnej w danym urzędzie. Według starej zasady, że jak odpowiada wielu to nie odpowiada nikt. Przy czym należy pamiętać, że ta osoba odpowiada za system antykorupcyjny, a nie za to czy do korupcji w podmiocie dojdzie czy też nie.
Chciałbym zwrócić uwagę, że osoba ds. przeciwdziałania korupcji powinna mieć zapewnione odpowiednie zasoby, co np. w większych instytucjach może oznaczać, że powinna ona stać na czele odpowiedniej komórki organizacyjnej (np. departamentu, działu, sekcji itd.).
Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2021
Jakie są podstawowe zadania pracownika ds. przeciwdziałania korupcji według CBA?
CBA, w wytycznych, jako podstawowe zadania pracownika ds. przeciwdziałania korupcji, wymienia:
- kształtowanie kultury organizacyjnej i budowanie świadomości w zakresie ryzyka korupcyjnego, oraz promowanie kultury uczciwości w instytucji,
- dbanie o zachowanie zasad etyki oraz promowanie zachowań zgodnych z normami prawnymi i etycznymi,
- tworzenie i wdrażanie efektywnej polityki antykorupcyjnej oraz innych, zbieżnych rozwiązań,
- zapewnienie w działaniu instytucji zgodności z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, w tym przepisami o charakterze antykorupcyjnym oraz wewnętrznymi regulacjami,
- prowadzenie oceny ryzyka korupcyjnego,
- szkolenie personelu w zakresie przeciwdziałania korupcji.
CBA, stawia więc przez pracownikiem ds. przeciwdziałania korupcji bardzo ambitne cele. Są one możliwe do realizacji, o ile m.in. zostanie wybrana odpowiednia osoba, będzie miała wsparcie najwyższego kierownictwa, zostanie odpowiednia umocowana i będzie miała odpowiednie zasoby. W innym przypadku to według mnie będzie misja niemożliwa do wykonania.
Jaka osoba powinna pełnić funkcję pracownika ds. przeciwdziałania korupcji według wytycznych CBA?
W wytycznych CBA wskazuje, że funkcję pełnomocnika ds. przeciwdziałania korupcji może pełnić osoba:
- reprezentująca nienaganne standardy etyczne, ciesząca się zaufaniem oraz szacunkiem współpracowników oraz kierownictwa,
- znająca strukturę i sposób funkcjonowania instytucji oraz obowiązujące w niej procedury wewnętrzne,
- posiadająca doświadczenie zawodowe oraz wymaganą wiedzę merytoryczną (np. w stosowaniu prawa, kontroli, audycie itp.).
Powyższe wymagania można by uzupełnić lub uszczegółowić ale najważniejsze wymagania wobec osoby na stanowisku ds. przeciwdziałania korupcji zostały wymienione.
Co w wytycznych CBA pisze o uprawnieniach i odpowiedzialności pracownika ds. przeciwdziałania korupcji?
Należy się zgodzić z postulatami CBA, że pracownikowi odpowiedzialnemu za przeciwdziałanie korupcji należy zapewnić odpowiedni stopień niezależności i samodzielności celem efektywnego realizowania zadań. Tak jak pisałem wcześniej, osoba taka powinna posiadać szerokie uprawnienia. Oczywiście osoba na stanowisku ds. przeciwdziałania korupcji, w równie dużym stopniu (adekwatnym do uprawnień) ponosić będzie odpowiedzialność, m.in. w zakresie:
- planowania i wdrażania polityki antykorupcyjnej w instytucji,
- udzielania porad i formułowania wytycznych w odniesieniu do polityki antykorupcyjnej oraz na temat ryzyka korupcyjnego i rozwiązań służących jego minimalizacji,
- przyjmowania oraz procedowania zgłoszeń dotyczących podejrzeń korupcji lub nieprawidłowości w instytucji,
- nadzoru i kontroli w obszarze przeciwdziałania korupcji w instytucji, w szczególności oceny realizacji strategii działań antykorupcyjnych oraz stosowania się do zaleceń właściwych organów, np. Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
Komu powinien, według wytycznych CBA, podlegać pracownik ds. przeciwdziałania korupcji?
Według CBA, pracownik do spraw przeciwdziałania korupcji powinien podlegać bezpośrednio kierownikowi instytucji oraz składać mu okresowe sprawozdania z realizacji strategii działań antykorupcyjnych, w tym zarządzania działaniami antykorupcyjnymi w jednostce.
Czy według CBA, osobie na stanowisku ds. przeciwdziałania korupcji można powierzyć inne obowiązki?
Według CBA, zadania z zakresu przeciwdziałania korupcji mogą być powierzone pracownikowi jako jedyny obszar jego obowiązków lub mogą stanowić dodatkową ich część. CBA zaleca, by w sytuacji gdy pracownik realizuje również inne zadania, rozważyć ich redukcję, jak również przyznanie mu odpowiedniej gratyfikacji, np. w formie stałego dodatku specjalnego. Według CBA, podejmując decyzję w tej sprawie należy wziąć pod uwagę m.in. wielkość instytucji, ryzyko korupcyjne czy skalę kontaktów instytucji z podmiotami zewnętrznymi, w tym z klientami czy lobbystami.
Na koniec chciałbym zwrócić Państwa uwagę, że wybór odpowiedniej osoby na stanowisko ds. przeciwdziałania korupcji jest kluczowy. Oczywiście jeżeli zabraknie np. zaangażowania najwyższego kierownictwa to ta osoba najpewniej nie będzie w stanie wykonać swego zadania. Ale zaangażowanie najwyższego kierownictwa i odpowiednia osoba na tym stanowisku to ważna część przepisu na sukces.