Najnowsze zmiany w k.p.a. mają na celu poprawę zaufania obywatela do organów władzy publicznej a także przyspieszenie postępowania administracyjnego. Strona w postępowaniu administracyjnym może liczyć na to, że w toku postępowania będą przysługiwały jej pewne uprawnienia. Uprawnienia, o których mowa w zdaniu poprzednim pomogą stronie podjąć działania zgodne z jej interesem prawnym. Obowiązkiem organów jest zapewnić stronie możliwość skorzystania z przysługujących jej praw.
Jednym z takich uprawnień jest możliwość wzięcia czynnego udziału w postępowaniu. Niezagwarantowanie stronie możliwości skorzystania z tego prawa, może skutkować nawet wznowieniem postępowania, w myśl art. 145§ 1 pkt. 3 k.p.a.
Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym
Prawo strony do czynnego udziału w postępowaniu administracyjnym zostało wyrażone w art. 10§1 k.p.a. Obowiązkiem organów administracji publicznej jest zapewnienie stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania. Obejmuje to m.in. prawo stron do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, zawiadomienie strony o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin, czy też zapewnienie stronie czynnego udziału w przeprowadzaniu dowodu.
Należy zaznaczyć, że stronie przysługuje prawo a nie obowiązek czynnego udziału w postępowaniu. Oznacza to, że strona wcale nie musi z niego korzystać. Organ administracji publicznej musi jednak zapewnić stronie możliwość skorzystania z tego uprawnienia
Ten obowiązek ma co do zasady charakter bezwzględny. Niezapewnienie stronom możliwości czynnego udziału w postępowaniu administracyjnym stanowi naruszenie prawa oraz przesłankę do wznowienia postępowania.
W pewnych wypadkach organ administracji publicznej może odstąpić od opisywanego obowiązku. Może to nastąpić jedynie w przypadku gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.
W sytuacji, w której organ z w/w przyczyn odstąpi od zapewnienia stronie prawa do czynnego udziału w postępowaniu, jest on zobowiązany do utrwalenia w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia.
Zobacz również: Prawo administracyjne
Zmiany w postępowaniu dowodowym
Nowelizacja, wprowadziła zmiany dotyczące czynnego udziału strony w przeprowadzaniu dowodów. Przed nowelizacją obowiązkiem organu było poinformowanie strony o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem.
Stronie przysługiwało ponadto prawo do wzięcia udziału w przeprowadzeniu dowodu, zadawania pytań świadkom, biegłym i stronom oraz składania wyjaśnień.
Ustawodawca w dalszym ciągu nakłada na organ w/w obowiązki, oraz przyznaje stronie wymienione uprawnienia, ale w nowelizacji rozszerza je, dodając art. 79a § 1 i 2.
Nowe przepisy zakładają, że w postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Do tego obowiązku stosuje się także art. 10 § 2 i 3 (wyżej opisywana możliwość odstąpienia od obowiązku w przypadku wystąpienia konkretnych przesłanek).
W terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, strona może przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania spełnienia przesłanek, o których mowa w § 1.
Przepis ten, w założeniu ma mobilizować organ do bardziej wnikliwego i szczegółowego rozpoznania treści żądań strony, na wszystkich etapach postępowania wszczynanego przez stronę.
Zasada czynnego udziału a tryb uproszczony
Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu uległa pewnej modyfikacji, w zakresie stosowania jej w nowej procedurze jaką jest postępowanie uproszczone. W skrócie, ustawodawca wprowadził procedurę, w której mają być rozstrzygane niezwłocznie (ale w ciągu 1 miesiąca) sprawy nieskomplikowane, gdzie zazwyczaj występuje tylko jedna strona. Ten tryb może zostać zastosowany tylko, jeżeli przepis szczególny tak stanowi.
Z uwagi na to, że celem tego trybu jest przyspieszenie postępowania, uproszczeniu podlega cała procedura. To uproszczenie polega m.in. wykorzystaniu urzędowych formularzy, uproszczeniu uzasadnienia faktycznego i prawnego, ograniczeniu postępowania dowodowego czy ograniczeniu zasady czynnego udziału strony w postępowaniu. To ograniczenie polega na tym, że strona nie musi wypowiedzieć się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 23; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2138)