W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej Kodeks postępowania administracyjnego wśród wad dotychczasowej procedury administracyjnej wskazano m.in.: długotrwałość procedur administracyjnych (wydłużający się czas oczekiwania na decyzje administracyjne powoduje, że przedsiębiorcy zmuszeni są wstrzymywać realizację inwestycji lub podjęcie określonego rodzaju działalności) oraz „piętrowości” procedur administracyjnych (rozumianą jako konieczność zaskarżenia decyzji w trybie administracyjnym przed wniesieniem skargi do sądu administracyjnego, który z kolei kontroluje treść rozstrzygnięcia i, zasadniczo, może jedynie uchylić zaskarżoną decyzję, pozostawiając merytoryczne rozstrzygnięcie organowi administracji. Co istotne, w przypadku decyzji wydawanych w pierwszej instancji przez ministrów i samorządowe kolegia odwoławcze strona, chcąc poddać rozstrzygnięcie jej sprawy kontroli sądu administracyjnego, zmuszona jest wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ, mimo że skuteczność takich wniosków jest bardzo niewielka).
Wady te mają zostać wyeliminowane dzięki zmianom wprowadzonym od 1 czerwca 2017 roku do Kodeksu postępowania administracyjnego [dalej: Kpa].
Część z nich dotyczy wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy, stanowiących swoisty odpowiednim odwołania mający zastosowanie w przypadku decyzji wydawanych przez organy wobec których nie ustanowiono organów wyższej instancji.
Zgodnie z art. 127 § 3 KPA od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do tego typu wniosków stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.
Polecamy: Gazeta Samorządu i Administracji
Przepis ten nie uległ zmianie na skutek wejścia w życie ostatniej nowelizacji KPA. Zmianie uległy natomiast przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi [dalej: Ppsa], które bezpośrednio odnoszą się do wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Zasadą na gruncie tejże ustawy jest, iż skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub ponaglenie, przewidziany w ustawie.
Przed nowelizacją przez wyczerpanie środków zaskarżenia rozumiano także wystąpienie przez stronę z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy do organu, który wydał kwestionowaną decyzję. Dopiero od decyzji wydanej na skutek wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy strona mogła skutecznie wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Po nowelizacji art. 52 § 3 Ppsa stanowi, iż jeżeli stronie przysługuje prawo do zwrócenia się do organu, który wydał decyzję z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, strona może (sic!) wnieść skargę na tę decyzję bez skorzystania z tego prawa. Tym samym wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy stał się środkiem o charakterze fakultatywnym, z którego strona może – ale nie musi – skorzystać.
Konsekwencją przyjętej konstrukcji jest dodanie do Ppsa art. 54a zgodnie z którym jeżeli przed przekazaniem sądowi skargi jednej ze stron postępowania administracyjnego, inna strona tego postępowania zwróciła się do organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, organ który otrzymał skargę nie przekazuje jej wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy do sądu. Nie ma także możliwości uwzględniania wniesionej skargi w trybie tzw. autokontroli. W takiej sytuacji organ zobowiązany jest rozpatrzyć tę skargę jak wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, o czym niezwłocznie zawiadamia stronę wnoszącą skargę.
W sytuacji, w której po przekazaniu sądowi skargi jednej ze stron postępowania administracyjnego, inna strona tego postępowania zwróciła się do organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy organ ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o tym sąd. Sąd niezwłocznie przekaże w takiej sytuacji skargę wraz z aktami sprawy temu organowi, celem rozpatrzenia jej w trybie postępowania odwoławczego.
W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano w powyższym kontekście, iż „gwarancja prawa do zaskarżenia stwarza jedynie określoną możliwość procesową, z której podmiot uprawniony może, ale nie musi, skorzystać. Sytuacja, w której strona wskutek własnej woli nie korzysta z możliwości wniesienia środka zaskarżenia, nie może być tym samym rozpatrywana w kontekście naruszenia art. 78 Konstytucji RP”.
Powyższe zmiany bezpośrednio związane są ze zmianą w postrzeganiu zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego i stanowić mogą zapowiedź dalszych zmian w tym zakresie.
Podkreślić bowiem należy, iż ustawa nowelizująca zobowiązała w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie jej przepisów ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej, w zakresie swojej właściwości, do dokonania przeglądu aktów prawnych regulujących postępowania administracyjne w zakresie dwuinstancyjności postępowań i przepisów szczególnych wobec art. 127 § 1 KPA. Poszczególni Ministrowie przedłożą ministrowi właściwemu do spraw gospodarki oraz ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej, w ww. terminie zestawienia wraz z uzasadnieniem, obejmujące postępowania administracyjne, w których:
- zachodzi konieczność zachowania dwuinstancyjności postępowań;
- zasadne jest odstąpienie od dwuinstancyjności postępowań.
Do końca 2019 roku minister właściwy do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej zobowiązany został do przedłożenia Radzie Ministrów zbiorczego raportu dotyczącego dwuinstancyjności postępowań administracyjnych.
Raport ten powinien posłużyć do przygotowanie dalszych zmian w ogólnej procedurze administracyjnej, o których z całą pewnością będzie skrupulatnie informować na łamach naszego czasopisma.
Maciej Kiełbus
prawnik, Partner, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl