PROBLEM: W jakim zakresie od 1 stycznia 2019 r. wynagrodzenie osób zatrudnionych na umowy cywilnoprawne będzie podlegać ochronie przed egzekucją?
ODPOWIEDŹ: Od początku 2019 r. obowiązuje ochrona przed potrąceniami wynagrodzenia otrzymywanego przez osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych. Oznacza to, że przepisy art. 87 i art. 87(1) ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: k.p.) stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną.
UZASADNIENIE: Ustawą z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych wprowadzono ochronę przed potrąceniami wynagrodzenia otrzymywanego przez osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych. Zmiany obowiązują od 1 stycznia 2019 r. W nowym art. 833 § 21 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), zakres stosowania ochrony przed egzekucją komorniczą zawarty w art. 87 i art. 87(1) k.p. uzupełniono o świadczenia powtarzające się, które stanowią jedyne źródło dochodu dłużnika. Eliminuje to dotychczasowe wątpliwości interpretacyjne powstałe na gruncie dotychczasowego art. 833 § 2 k.p.c. w zakresie ustalenia, czy wynagrodzenie otrzymywane przez dłużnika zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej można uznać za świadczenie powtarzające się, którego celem jest zapewnienie możliwości utrzymania się na poziomie minimum egzystencji.
Zastosowanie granicy potrącenia i kwoty wolnej
Jeżeli zatem zleceniodawca otrzyma od komornika zajęcie wierzytelności przysługujących zleceniobiorcy i dysponuje wiedzą, że wynagrodzenie wypłacane zleceniobiorcy z tytułu umowy zlecenia ma charakter świadczenia wypłacanego okresowo w powtarzających się odstępach czasu i którego celem jest zapewnienie utrzymania, albo stanowi jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną, powinien podjąć decyzję o zastosowaniu do tego wynagrodzenia granicy potrącenia oraz kwoty wolnej od potrąceń w wysokości minimalnej płacy obowiązującej w danym roku kalendarzowym.
W przypadku innej decyzji zleceniodawcy (np. przekazania przez zleceniodawcę całości wynagrodzenia zleceniobiorcy komornikowi), dłużnikowi przysługuje możliwość złożenia wniosku o ograniczenie egzekucji w celu wykazania spełnienia przesłanek uzasadniających odpowiednie zastosowanie przepisów Kodeksu pracy do świadczenia otrzymywanego przez niego z tytułu umowy zlecenia.
Ochrona pozostałych świadczeń
Oprócz wynagrodzenia zleceniobiorcy, kodeksowej ochronie przed potrąceniami podlegają też inne wierzytelności, mianowicie:
zasiłki dla bezrobotnych, dodatki aktywizacyjne, stypendia oraz dodatki szkoleniowe wypłacane na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
uposażenia posłów i senatorów, należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni, wynagrodzeń członków spółdzielni pracy oraz wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania.
Limity potrąceń
Z wynagrodzenia zleceniobiorcy, po odliczeniu z niego składek na ubezpieczenia społeczne, składki zdrowotnej i zaliczki na podatek dochodowy, ujmujemy obowiązkowe potrącenia. Należą do nich:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 wynagrodzenia;
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne - do wysokości 1/2 wynagrodzenia.
Zobacz: Pracownicy
Kwota wolna od potrąceń
Wymienione należności potrącamy z płacy zleceniobiorcy bez jego zgody według podanej kolejności i z zastosowaniem limitów. Nie zawsze jednak możemy to zrobić w pełnej wysokości, jakiej życzyłby sobie organ egzekucyjny, ponieważ wiąże nas jeszcze jeden obowiązek: zastosowanie kwoty wolnej od potrąceń, która określa, ile środków musimy zostawić zatrudnionemu "na rękę".
Kwota wolna od potrąceń nie ma zastosowania do potrąceń na pokrycie zobowiązań alimentacyjnych.
Podstawę obliczenia kwoty wolnej od potrąceń dla sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługująca zleceniobiorcom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy. Zasady ustalania minimalnego wynagrodzenia reguluje ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. W 2019 r. wynosi ono 2250 zł .
Wysokość kwoty wolnej od potrąceń zależy od parametrów składkowo-podatkowych, które dotyczą danego zleceniobiorcy, tj. obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zgłoszenia się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, składki zdrowotnej oraz zastosowania 20% lub 50% kosztów uzyskania przychodów.
W każdym roku kalendarzowym oblicza się więc wysokość kwoty wolnej od potrąceń aż w 8 wariantach, uwzględniając:
- standardowe koszty uzyskania przychodów, podatek, brak składek,
- standardowe koszty uzyskania przychodów, podatek, składka zdrowotna,
- standardowe koszty uzyskania przychodów, podatek, składka zdrowotna, składki emerytalno-rentowe,
- standardowe koszty uzyskania przychodów, podatek, składka zdrowotna, składki emerytalno-rentowe, składka chorobowa,
- autorskie koszty uzyskania przychodów, podatek, brak składek,
- autorskie koszty uzyskania przychodów, podatek, składka zdrowotna,
- autorskie koszty uzyskania przychodów, podatek, składka zdrowotna, składki emerytalno-rentowe,
- autorskie koszty uzyskania przychodów, podatek, składka zdrowotna, składki emerytalno-rentowe, składka chorobowa.
W styczniu 2019 r. do zleceniodawcy wpłynęło zajęcie wierzytelności zleceniobiorcy na poczet należności niealimentacyjnych. Z tytułu zlecenia otrzymuje on kwotę 2600 zł brutto miesięcznie. Zlecenie ma charakter powtarzający się i stanowi jedyne źródło utrzymania zleceniobiorcy, stąd w informacji przekazanej organowi egzekucyjnemu umieszczono adnotację, iż stosuje się do niego zakres ochrony wynagrodzenia z Kodeksu pracy. Zleceniobiorca podlega: ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Do wynagrodzenia z umowy zlecenia stosuje się 20% koszty uzyskania przychodu.
KROK 1. Ustalenie kwoty netto wynagrodzenia zleceniobiorcy
2600 zł × składka emerytalna (9,76%) = 253,76 zł
2600 zł × składka rentowa (1,5%) = 39,00 zł
2600 zł × składka chorobowa (2,45%) = 63,70 zł
Razem składki ZUS: 356,46 zł
Podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 2600 zł - 356,46 zł = 2243,54 zł
Koszty uzyskania przychodu: 2243,54 zł × 20% = 448,71 zł
Podstawa opodatkowania: 2600 zł - 356,46 zł - 448,71 zł ≈ 1795 zł
Naliczony podatek: 1795 zł × 18% = 323,10 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne: 2243,54 zł × 9% = 201,92 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu: 2243,54 zł × 7,75% = 173,87 zł
Podatek do urzędu skarbowego: 323,10 zł - 173,87 zł ≈ 149 zł
Do wypłaty: 2600 zł - 356,46 zł - 201,92 zł - 149 zł = 1892,62 zł.
KROK 2. Ustalenie kwoty wolnej od potrąceń
W aktualnym stanie prawnym nie ma w przepisach wytycznych do obliczania kwoty wolnej od potrąceń z tytułu wierzytelności uzyskiwanych przez zleceniobiorców. W obliczeniach przyjęto dostępne w literaturze przedmiotu wyjaśnienia Ministra Sprawiedliwości [stanowisko z 18 października 2018 r. Jaka będzie od 1 stycznia 2019 r. kwota wolna od potrąceń wierzytelności przysługujących zleceniobiorcom - stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości ("Monitor prawa pracy i ubezpieczeń" nr 12/348), w którym wskazano, że zleceniodawca (…) powinien podjąć decyzję o zastosowaniu do tego wynagrodzenia granicy potrącenia czy kwoty wolnej od potrąceń w wysokości minimalnej płacy aktualnie przysługującej pracownikom (aktualnie jest to 2250 zł). (…):
2250 zł × składka emerytalna (9,76%) = 219,60 zł
2250 zł × składka rentowa (1,5%) = 33,75 zł
2250 zł × składka chorobowa (2,45%) = 55,13 zł
Razem składki ZUS: 308,48 zł
Podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 2250 zł - 308,48 zł = 1941,52 zł
Koszty uzyskania przychodu: 1941,52 zł × 20% = 388,30 zł
Podstawa opodatkowania: 2250 zł - 308,48 zł - 388,30 zł ≈ 1553 zł
Naliczony podatek: 1553 zł × 18% = 279,54 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne: 1941,52 × 9% = 174,74 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu: 1941,52 × 7,75% = 150,47 zł
Podatek do urzędu skarbowego: 279,54 zł - 150,47 zł ≈ 129 zł
Do wypłaty: 2250 zł - 308,48 zł - 174,74 zł - 129 zł = 1637,78 zł.
KROK 3. Obliczenie dopuszczalnej kwoty potrącenia
1,892,62 zł (kwota wynagrodzenia netto) -1637,78 zł (kwota wolna od potrąceń) = 254,84 zł.
Na uwagę zasługuje fakt, że nie jest możliwe potrącenie pełnej dopuszczalnej kwoty zajęcia, tj. 1/2 z kwoty wynagrodzenia netto zleceniobiorcy (tj. 1,892,62 zł × ½ = 946,31 zł), gdyż nie pozwoliłoby to zachować kwoty wolnej od potrąceń, gwarantującej minimum bytowe zleceniobiorcy.
PODSTAWY PRAWNE
art. 87 i art. 871 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 917; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2245)
art. 261 pkt 18 lit. c ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 771; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2244)
art. 833 § 2, art. 833 § 21 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1467)
©℗
ANNA KOPYŚĆ
ekspert prawa pracy i wynagrodzeń, szkoleniowiec, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowopłacowej, redaktor merytoryczny dwutygodnika "Rachunkowość Budżetowa"