Zgodnie z rozporządzeniem ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy, ryczałt za jazdy lokalne zmniejsza się o 1/22 za każdy roboczy dzień nieobecności pracownika w miejscu pracy. Czy w sytuacji gdy pracownik pracował np. w niedzielę i używał samochodu do celów służbowych, a następnie otrzymał dzień wolny w dniu roboczym w zamian za pracę w dniu świątecznym, należy zmniejszyć mu ryczałt miesięczny o 1/22 za ten dzień roboczy, w którym był nieobecny w pracy, czy należy uwzględnić, że jest to wolne za przepracowaną niedzielę i wypłacić ryczałt za ten dzień?
ODPOWIEDŹ
W przypadku gdy pracownik odbiera dzień wolny za pracę w święto, nie należy pomniejszać mu ryczałtu za jazdy lokalne. Pracownik „wypracował” w miesiącu określoną liczbę dni, a dodatkowy dzień wolny spośród jego zwykłych dni roboczych jest odpowiednikiem przepracowanego „ponadwymiarowo” dnia świątecznego, w którym - co istotne - wykorzystywał do pracy swój samochód prywatny.
UZASADNIENIE
Zwrot kosztów używania prywatnego samochodu do celów służbowych następuje co miesiąc w formie miesięcznego ryczałtu obliczonego jako iloczyn stawki za 1 kilometr przebiegu i miesięcznego limitu przebiegu kilometrów na jazdy lokalne po złożeniu przez pracownika pisemnego oświadczenia o używaniu przez niego pojazdu do celów służbowych w danym miesiącu. W oświadczeniu umieszcza się dane:
• dotyczące pojazdu (pojemność silnika, marka, numer rejestracyjny),
• dotyczące liczby dni nieobecności pracownika w miejscu pracy w danym miesiącu z powodu choroby, urlopu, podróży służbowej lub innej nieobecności, a także liczbę dni, w których pracownik nie dysponował pojazdem do celów służbowych.
Kwotę ustalonego ryczałtu za jazdy lokalne zmniejsza się o 1/22 za każdy roboczy dzień nieobecności pracownika w miejscu pracy z powodu choroby, urlopu, podróży służbowej trwającej co najmniej 8 godzin lub innej nieobecności oraz za każdy dzień roboczy, w którym pracownik nie dysponował pojazdem do celów służbowych.
W odniesieniu do pracy w niedzielę lub święto możemy mieć do czynienia z którąś z dwóch sytuacji:
• jest to zwykły dzień pracy pracownika wynikający z jego rozkładu czasu pracy,
• jest to praca wykonywana dodatkowo, praca w godzinach nadliczbowych.
W przypadku pracy w dzień świąteczny lub niedzielę, który to dzień - zgodnie z rozkładem czasu pracy pracownika - jest jego zwykłym dniem pracy, jego normalnym dniem roboczym w rozumieniu, jakie nadaje mu rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy.
Nieobecności pomniejszające ryczałt, wymienione w par. 4 rozporządzenia ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r., odnoszą się do opuszczania dni pracy wynikających z rozkładu czasu pracy, a nie dni tradycyjnie przyjmowanych jako dni robocze. W tej sytuacji dzień wolny za pracę w święto jest dniem należnym w związku z koniecznością realizacji zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Praca wykonywana przez pracownika w niedziele i święta (chodzi tutaj o pracę wynikającą z rozkładu czasu pracy - pracę „zwykłą”) musi zostać zrekompensowana innym dniem wolnym od pracy:
• w odniesieniu do pracy w niedziele - w czasie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po tej niedzieli,
• w zamian za pracę w święto - w ciągu przyjętego okresu rozliczeniowego.
Jeżeli niemożliwe jest wykorzystanie dnia wolnego w terminie 6 dni (w przypadku niedzieli) lub okresu rozliczeniowego (w przypadku pracy w święto), pracownikowi przysługiwać będzie dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę przepracowaną odpowiednio w niedzielę i święto. W przypadku pracy w niedzielę, żeby tak się stało, nie może być również możliwości wykorzystania dnia wolnego w przyjętym okresie rozliczeniowym. Dodatek jest więc ekwiwalentem, który zastosować można tylko w przypadku realnego braku możliwości udzielenia wolnego.
Jeżeli święto występuje w niedzielę, do pracy w tym dniu stosuje się postanowienia dotyczące pracy w niedzielę.
Dzień wolny od pracy udzielony w zamian za pracę w niedzielę lub święto traktowany jest przez przepisy tak, jak praca odpowiednio w niedzielę lub święto. Ma to znaczenie w odniesieniu do pracy w godzinach nadliczbowych. Każda godzina nadliczbowa przepracowana w tym dniu skutkuje bowiem obowiązkiem wypłaty pracownikowi 100 proc. dodatku do wynagrodzenia.
Jednak z pytania można wywnioskować, że w opisanej sprawie chodzi o drugą z wymienionych na wstępie sytuacji, czyli taką, gdy praca w niedzielę lub święto jest pracą w godzinach nadliczbowych. Pracownik, który wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych w dniu wolnym od pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, ma prawo do innego dnia wolnego przysługującego do końca okresu rozliczeniowego (art. 1513 k.p.).
U podstaw zwrotu pracownikowi kosztów używania prywatnego pojazdu do pracy leży faktyczne wykorzystywanie go w związku z wykonywaniem pracy, co nie ma miejsca wtedy, gdy pracownik jest z jakichkolwiek powodów nieobecny. Dlatego rozporządzenie ministra infrastruktury przewiduje zmniejszenie kwoty ryczałtu za każdy dzień nieobecności, bez względu na jej powód, gdyż nie może w tym dniu występować konieczność wykorzystywania samochodu prywatnego dla celów służbowych. Pracownik jednak przepracował dzień równoważny - pracował w niedzielę - w którym to dniu wykorzystywał swój samochód do celów służbowych. Zmniejszenie ryczałtu w związku z tą sytuacją spowodowałoby faktyczne przeniesienie na pracownika kosztów użytkowania samochodu w jednym dniu. Uważam, że w tej sytuacji ryczałt nie powinien być pomniejszany.
Tezę tę potwierdza pośrednio także wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2006 r., sygn. akt II PK 94/06 (opubl. Monitor Prawa Pracy 2007/4/168), zgodnie z którym ustalony przez strony umowy o pracę ryczałt z tytułu używania własnego samochodu do przejazdów służbowych nie wyklucza żądania zwrotu kosztów realnie poniesionych.
MAREK ROTKIEWICZ
PODSTAWA PRAWNA:
• Rozporządzenie ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz.U. nr 27, poz. 271 z późn. zm.)
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.)