Termin urlopu może być przesunięty na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. Dokonanie oceny, czy przyczyny podane przez pracownika uzasadniają przesunięcie terminu urlopu i w konsekwencji podjęcie decyzji o uwzględnieniu wniosku pracownika, należy do wyłącznej kompetencji pracodawcy.
Przesunięcie urlopu z inicjatywy pracodawcy
Pracodawca może przesunąć termin urlopu z powodu swoich szczególnych potrzeb, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. Ocena, czy zachodzą szczególne potrzeby pracodawcy uzasadniające przesunięcie terminu urlopu, należy do pracodawcy.
Do takich sytuacji można zaliczyć np. przesunięcie terminu odbioru budowy nowych pomieszczeń magazynowych lub hal i związana z tym przeprowadzka, konieczność usuwania awarii.
Przesunięcie terminu urlopu powoduje konieczność ustalenia między pracodawcą a pracownikiem nowego terminu wykorzystania urlopu. Nowy termin urlopu powinien przypadać w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo.
Przepisy nie przewidują, w jakim okresie przed rozpoczęciem urlopu pracodawca będzie miał możliwość przesunięcia urlopu w związku z zaistnieniem szczególnej potrzeby uzasadniającej konieczność pozostania danego pracownika w zakładzie pracy dla zapewnienia prawidłowego toku pracy. Można więc przyjąć, że przesunięcie terminu urlopu może nastąpić nawet na jeden dzień przed rozpoczęciem przez pracownika urlopu zgodnie z planem. W takich okolicznościach nie jest wykluczone dochodzenie przez pracownika pokrycia poniesionych strat związanych z rezygnacją z zaplanowanego urlopu.
Obligatoryjne natomiast jest przesunięcie terminu urlopu przez pracodawcę w przypadku zaistnienia jakiejkolwiek przyczyny usprawiedliwiającej nieobecność pracownika w pracy, w szczególności z powodu:
• czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego.
Jeżeli pracownik będzie chciał skorzystać z niewykorzystanej części urlopu w terminie późniejszym, w szczególności bezpośrednio po ustaniu przyczyny nieobecności, wówczas powinien dokonać uzgodnienia z pracodawcą terminu wykorzystania przesuniętego urlopu (nie dotyczy to urlopu wykorzystanego po urlopie macierzyńskim).
Przerwanie urlopu
Modyfikacja zaplanowanego wcześniej okresu korzystania przez pracownika z urlopu może być konieczna również w przypadku, gdy pracownik rozpocznie korzystanie z urlopu w zaplanowanym terminie, jednak w trakcie urlopu zaistnieją przyczyny uniemożliwiające jego dalsze kontynuowanie. Są one takie same jak okoliczności powodujące przesunięcie terminu urlopu.
W takich sytuacjach urlop z mocy prawa ulegnie przerwaniu na czas istnienia konkretnej przyczyny. Niewykorzystanej części urlopu pracodawca będzie obowiązany udzielić w terminie późniejszym. Przyczyny, których zaistnienie powoduje przerwanie urlopu, są wymienione wyczerpująco. Inne przyczyny usprawiedliwiające nieobecność pracownika w pracy niż wskazane wyżej nie powodują przerwania urlopu.
Przykład
W czasie korzystania przez pracownika z urlopu wypoczynkowego ciężko rozchorowała się jego żona. Pracownik przerwał urlop, aby sprawować opiekę nad żoną. Poinformował o tym fakcie pracodawcę i zwrócił się z prośbą o ustalenie nowego terminu przerwanego urlopu. Pracodawca poinformował pracownika, że sprawowanie osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny w trakcie urlopu nie powoduje przerwania urlopu wypoczynkowego i nie uzasadnia udzielenia niewykorzystanej części urlopu w terminie późniejszym.
Odwołanie z urlopu
W przypadku gdy okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu wymagają obecności pracownika w firmie, pracodawca może odwołać pracownika z urlopu.
Podstawą odwołania mogą być tylko okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczęcia urlopu, jednakże ocena przyczyny uzasadniającej odwołanie pracownika z urlopu należy do pracodawcy.
Pracownik odwołany z urlopu powinien się stawić u pracodawcy, nawet jeżeli uważa, że pracodawca swobodnie mógłby się bez niego obejść. Niestawienie się pracownika do pracy w związku z odwołaniem z urlopu może zostać potraktowane jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i jako takie skutkować karą porządkową lub nawet rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Odwołanie pracownika z urlopu powinno nastąpić w taki sposób, aby mógł on w odpowiednim czasie stawić się do pracy w wyznaczonym terminie, a tym samym swobodnie się wywiązać ze swoich obowiązków pracowniczych.
Pracodawca jest obciążony kosztami poniesionymi przez pracownika, jeżeli pozostają one w bezpośrednim związku z odwołaniem z urlopu. Do kosztów tych należą m.in. niepodlegająca zwrotowi zapłata za niewykorzystany w związku z odwołaniem z urlopu pobyt w ośrodku wczasowym, w hotelu, kwaterze prywatnej oraz koszty podróży powrotnej z miejsca pobytu w czasie urlopu do miejsca pracy.
Koszty te powinny być udokumentowane przez pracownika. Zwrot kosztów związanych z odwołaniem pracownika z urlopu obejmuje również koszty niewykorzystania urlopu przez jego rodzinę, jeżeli również ona zmuszona była do przerwania wypoczynku.
Obowiązek zwrotu kosztów związanych z odwołaniem pracownika z urlopu wypoczynkowego odnosi się tylko do pokrycia rzeczywistej szkody. W związku z tym zwrotowi nie podlegają utracone przez pracownika wskutek odwołania z urlopu korzyści w postaci np. zapłaty za wykonaną w czasie urlopu pracę za granicą.
Jeżeli jednak pracodawca odwołał pracownika z urlopu w sposób sprzeczny z warunkami uprawniającymi go do podjęcia takiej decyzji (np. wcześniej zapowiedziana kontrola NIK), pokrycie poniesionej przez pracownika szkody może dotyczyć również utraconych na skutek odwołania korzyści.
Podstawa prawna:
• art. 164–167 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Katarzyna Piecyk