Marta Pawłowska: RODO obowiązuje już od 25 maja 2018 r. Czy mogą Państwo przypomnieć co unijne rozporządzenie o ochronie danych osobowych wprowadziło do polskiego systemu prawnego?
Paweł Mielniczak: Wejściu w życie nowych przepisów o ochronie danych towarzyszy zwiększona świadomość społeczeństwa, lepsze zabezpieczenie naszych danych, a także kilkakrotnie większa liczba skarg na naruszenia. RODO wprowadziło także wiele nowości, w tym kary do 20 mln euro lub 4% światowego obrotu przedsiębiorstwa. Karane mogą być nie tylko naruszenia, ale także np. brak zgłoszenia incydentu ochrony danych do organu nadzorczego lub brak wewnętrznych rejestrów czy analiz wymaganych przez RODO.
Kogo dotyczą przepisy tego unijnego rozporządzenia?
Stosować RODO są zobowiązane w zasadzie wszystkie podmioty, które przetwarzają (a więc choćby przechowują, zbierają czy niszczą) dane osobowe. RODO nie stosujemy do czynności o czysto osobistym lub domowym charakterze, a także w ramach działań nieobjętych prawem unijnym (np. w zakresie bezpieczeństwa narodowego).
Już niedługo wybory samorządowe 2018 r. Czy RODO wymusiło zmiany w Kodeksie wyborczym?
Tak, tegoroczne nowelizacje kodeksu wyborczego miały dostosować te przepisy także do wymogów RODO. Wpływ RODO wykracza jednak poza przepisy. Widzimy coraz więcej dyskusji na takie tematy jak: czy wyborca może być nagrywany przy oddawaniu głosu lub czy podpisując się na listach, wyborcy powinni widzieć nazwiska sąsiadów. Ukoronowaniem debat jest podręcznik Urzędu Ochrony Danych Osobowych „Ochrona danych osobowych w kampanii wyborczej”, gdzie znajdziemy wiele konkretnych odpowiedzi.
Jaki wpływ RODO ma na kampanię wyborczą?
Prawo wyborcze częściej odpowiada na pytanie, jak danych nie przetwarzać niż jak je przetwarzać. Dlatego jeśli polskie prawo nie reguluje danej kwestii, to zgodnie ze stanowiskiem Urzędu Ochrony Danych Osobowych, sięgamy do przepisów RODO. Mamy tu także ciekawostkę – wspominałem, że RODO nie ma zastosowania do działalności nieobjętej prawem Unii Europejskiej. Część prawników jest więc zdania, że tak naprawdę RODO nie powinno mieć zastosowania do polskich wyborów samorządowych, które są regulowane prawem polskim.
Jak będzie wyglądała ochrona danych osobowych podczas wyborów samorządowych 2018 r.? Czy RODO sparaliżuje wybory?
Teoretycznie RODO mogłoby sparaliżować wybory, gdyby w ostatniej chwili okazało się, że cały system głosowania w poważny sposób narusza przepisy o ochronie danych osobowych, a instytucjom publicznym grożą poważne sankcje. Ponieważ prawo wyborcze było aktualizowane, nie wydaje się, aby takie ryzyko było realne. Prawdopodobne są natomiast znaczne rozbieżności w rozumieniu co można, a czego nie. Przypadki, w których członkowie komisji wyborczych czy mężowie zaufania podejdą do ochrony danych pobieżnie, mogą skończyć się skargami związanymi z naruszeniem przepisów o ochronie danych. Zwykle nie będą to jednak zarzuty wielkiej wagi, ponieważ standardowo dane dotyczące wyborców nie obejmują danych wrażliwych czy o charakterze szczególnie osobistym.
Co z monitoringiem podczas wyborów? Głosowanie odbywa się najczęściej w szkołach. Czy w związku z tym na czas głosowania szkoły wyłączą monitoring?
Zapewnienie tajności głosowania ani RODO nie wymagają całkowitej rezygnacji z monitoringu wizyjnego, który jest uzasadniony dla zapewnienia bezpieczeństwa budynku. Urząd Ochrony Danych Osobowych w podręczniku „Ochrona danych osobowych w kampanii wyborczej” wprost jednak stwierdził, że „mężowie zaufania nie mogą rejestrować wyborców przystępujących do głosowania w lokalu wyborczym”.
Wyborców interesuje przede wszystkim moment głosowania. Czy w tej kwestii RODO coś zmienia?
Niezależnie od obowiązywania RODO, tajność wyborów to jedna z fundamentalnych cech demokracji. Gdyby jednak RODO obowiązywało w państwie niedemokratycznym, to wybory musiałyby być tajne właśnie ze względu na ochronę danych osobowych. Do oddania głosu przez wyborcę nie bowiem jest niezbędne zapoznanie się z jego poglądami politycznymi przez inne osoby. Naruszenie tajności wyborów stanowiłoby ujawnienie danych osobowych osobom nieupoważnionym, zaś administrator danych, aby uniknąć sankcji, musiałby te dane także odpowiednio zabezpieczyć, a więc np. wyeliminować możliwość nagrywania wyborców czy nieuprawnionej modyfikacji danych osobowych.
A co listami wyborców?
Samo prowadzenie spisu wyborców jest obowiązkiem nakładanym przez przepisy prawa. Jeśli chodzi zaś o widoczność list podczas wyborów, Urząd Ochrony Danych Osobowych stoi na stanowisku, że dane osobowe (a więc np. imiona, nazwiska, adresy zamieszkania) innych wyborców, nie powinny być widoczne dla nas w momencie, w którym podpisujemy się przy odbiorze kart do głosowania. Jako przykład rozwiązania, urząd podaje możliwość nakładania na listę szablonu, który zapewni widoczność wyłącznie danych osoby, która akurat odbiera kartę do głosowania i ma się na niej podpisać.
Dziękuję za rozmowę Marta Pawłowska