Jednostkami organizacyjnymi Państwowej Straży Pożarnej są komendy powiatowe i miejskie (art. 8 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej; dalej: ustawa o PSP). Zadania i kompetencje Państwowej Straży Pożarnej w terenie wykonuje komendant powiatowy Państwowej Straży Pożarnej (art. 11 pkt 2 ustawy o PSP). Do końca 2009 r. komenda powiatowa pozostawała jednostką podsektora rządowego – jednostką budżetową.
W związku z wejściem w życie nowej ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: nowa uofp) zlikwidowano do 1 stycznia 2010 r. podział na sektory rządowy, samorządowy i ubezpieczeń społecznych, funkcjonujący pod rządami ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych. Tym samym komenda zyskała status państwowej jednostki budżetowej w myśl art. 8–11 nowej uofp.
Z kolei, co do podległości staroście, to jest ona okrojona w tym zakresie, że zgodnie z art. 13 ustawy o PSP komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej powołuje spośród oficerów Państwowej Straży Pożarnej komendant wojewódzki jedynie w porozumieniu ze starostą, co oznacza, że do powołania nie stosuje się art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (dalej: ustawa o samorządzie powiatowym).
Tak więc starostwo wobec komendanta powiatowego nie jest organem powołującym ani odwołującym go oraz nie wykonuje względem niego czynności z zakresu prawa pracy.
Jednakże istotny jest tutaj również art. 35 ust. 3 pkt 5 ustawy o samorządzie powiatowym, mówiący o kwestii kontroli starosty jako jego uprawnienia z tytułu zwierzchnictwa względem powiatowych służb inspekcji i straży. Trzeba bowiem dostrzec, że wyłączenie dotyczące uprawnień starosty tego punktu nie dotyczy. Koszty funkcjonowania straży pokrywa budżet państwa, natomiast koszty funkcjonowania poprzez dofinansowanie pokrywać mogą również powiaty (art. 19a ustawy o PSP).
Kompetencje starosty obejmują zaś jego uprawnienia względem straży określone w art. 35 ust. 3 pkt 2–5 ustawy o samorządzie powiatowym, z wyjątkiem powoływania komendanta oraz kwestii finansowania straży.
Poznaj przepisy art. 35 ust. 3 ustawy o samorządzie powiatowym
Art. 35.
3. Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży:
1) powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,
2) zatwierdza programy ich działania,
3) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu,
4) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,
5) zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.
Co się zaś tyczy audytu, to obligatoryjny audyt w państwowych jednostkach budżetowych prowadzi się tam, gdzie kwota ujętych w planie finansowym jednostki dochodów lub wydatków przekracza wysokość 40 000 zł (art. 274 ust. 2 pkt 1 nowej uofp). Audyt wewnętrzny prowadzi się również w jednostkach, których kierownicy podejmą decyzję o prowadzeniu audytu (art. 274 ust. 2 pkt 4 nowej uofp).
Problem upoważnienia przez starostę audytora do prowadzenia audytu w komendzie zależy od tego, czy traktuje się komendę jako jednostkę organizacyjną powiatu. Jeżeli bowiem tak będzie wprost zapisane w statucie starostwa, że komenda jest jednostką organizacyjną powiatu, to do przeprowadzenia audytu w jednostce samorządu terytorialnego, w tym w jej jednostkach organizacyjnych, audytora wewnętrznego zatrudnionego w urzędzie upoważnia wójt, burmistrz, prezydent miasta, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego (art. 287 nowej uofp).
Istnieją jednak uzasadnione wątpliwości, czy komenda spełnia status jednostki organizacyjnej, ponieważ nie jest przez powiat finansowana ani też komendanta nie powołuje i nie odwołuje starosta. A zatem, jeśli przyjmie się takie stanowisko, to starosta mógłby jedynie inicjować kontrole w komendzie na podstawie art. 35 ust. 3 ustawy o samorządzie powiatowym.
Jarosław Kotowski
Podstawy prawne
• Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97)
• Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240)
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240)