Stan obecny
Art. 5b ustawy o samorządzie gminnym[1] (dalej: u.s.g.) przyznaje radzie gminy kompetencje do utworzenia młodzieżowej rady gminy (dalej: m.d.m.), na wniosek zainteresowanych środowisk, oraz do uchwalenia jej statutu. Dość wstrzemięźliwa regulacja umożliwia co prawda funkcjonowanie tych struktur i upowszechnianie idei samorządowej wśród młodzieży, lecz w praktyce rodzi pewne wątpliwości. Dotyczą one w szczególności kwestii finansowych, a także zakresu uprawnień prawodawczych rady gminy[2].
Polecamy: Nowy JPK_VAT w praktyce jednostek sektora publicznego
Treść projektu
Z tymi problemami zdecydowali się zmierzyć posłowie składający projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym[3]. Zgodnie z ich zamiarem art. 5b u.s.g. ma przyjąć nowe brzmienie i zyskać kilka ustępów.
W pierwszej kolejności postuluje się przyznanie kompetencji do utworzenia m.d.m. także samej radzie gminy, bez konieczności podjęcia inicjatywy przez „zainteresowane środowiska” (chociaż ta ewentualność wciąż ma być przewidziana ustawą).
Po drugie zdecydowano się na rozszerzenie zakresu działania m.d.m. Rada ma mieć charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Ten ostatni aspekt ma móc wyrażać się w szczególności w zakresie podejmowania inicjatyw na rzecz społeczności lokalnej, edukacji obywatelskiej i patriotycznej.
Istotne zmiany dotyczą także procedury uchwalania oraz samej treści statutu m.d.m. Zgodnie z projektem akt ten ma być tworzony w porozumieniu i z uwzględnieniem opinii zainteresowanych środowisk[4]. Ponadto rada gminy będzie musiała uchwalić statut (określający tryb wyboru członków m.d.m. i zasady jej działania) dążąc do wykorzystania potencjału działających organizacji młodzieżowych, podmiotów działających na rzecz młodzieży oraz samej młodzieży, a także zapewnienia sprawnego sposobu wyboru członków młodzieżowej rady gminy.
M.d.m. ma każdorazowo posiadać opiekuna, którego zasady powoływania i odwoływania określać ma jej statut. Opiekun, wybierany w porozumieniu z m.d.m., ma pełnić funkcje wspierające.
Projektodawcy mają zamiar zobowiązać radę gminy do zapewniania środków niezbędnych do funkcjonowania m.d.m. poprzez udzielanie jej wsparcia technicznego, merytorycznego i finansowego. Chcą również przyznać m.d.m. prawo do korzystania z zasobów gminy w celu realizacji jej inicjatyw.
Rada gminy ma zyskać wyraźną podstawę ustawową do nadania m.d.m. (a także gminnej radzie seniorów) prawa do występowania z inicjatywą uchwałodawczą. Ponadto możliwe ma być utworzenie młodzieżowej rady jednostki pomocniczej gminy, jeżeli rada zdecyduje się na zastrzeżenie tej kompetencji w statucie danej jednostki pomocniczej. Do tego rodzaju młodzieżowej rady mają być odpowiednio stosowane niektóre ustępy znowelizowanego art. 5b u.s.g., a sama rada ma mieć możliwość korzystania z zasobów danej jednostki pomocniczej.
Wstępna ocena projektowanych zmian
Projektowane zmiany mają szczytny cel wzmocnienia pozycji młodzieżowych rad gminy. Jest to kierunek słuszny. Jeżeli bowiem ustawodawca decyduje się na wprowadzenie na poziomie ustawowym określonego narzędzia partycypacji społecznej, to powinna istnieć możliwość wykorzystania go w szerokim zakresie (z uwzględnieniem samodzielności jednostek samorządu terytorialnego), zwłaszcza zaś z poszanowaniem zaangażowania uczestniczących w nim członków wspólnoty samorządowej. Służyć mogą temu zwłaszcza zapisy przewidujące rozszerzenie zakresu działania m.d.m. oraz dotyczące jej finansowania.
Natomiast negatywnie należy ocenić pomysł wprowadzenia wyraźnej podstawy prawnej do przyznawania inicjatywy uchwałodawczej młodzieżowej radzie gminy. Taka możliwość już teraz zdaje się bowiem wynikać z konstytucyjnej zasady określania ustroju wewnętrznego jednostek samorządu terytorialnego przez ich organy stanowiące. Wejście w życie omawianego przepisu może być w późniejszym orzecznictwie błędnie traktowana jako okoliczność wykluczająca przyznanie inicjatywy uchwałodawczej np. organom jednostek pomocniczych (zwłaszcza, że projekt zakłada wprowadzenie analogicznego przepisu upoważniającego w odniesieniu do gminnych rad seniorów).
Brakuje rozstrzygnięć o dopuszczalności przyznawania młodzieżowym radnym zwrotu kosztów związanych z działaniami w ramach m.d.m., w tym zwrotu kosztów podróży, lub choćby rozważenia tego zagadnienia w uzasadnieniu projektu. Kwestie te budzą w wątpliwości w praktyce[5].
Powstaje również pytanie, czy projektodawcy nie powinni zastrzec, że dotychczasowe statuty młodzieżowych rad gmin pozostają w mocy (ewentualnie z zastrzeżeniem obowiązku ich dostosowania w pewnym okresie). Mogłoby to uchronić gminy przed ewentualnymi sporami z organami nadzoru w zakresie dalszego funkcjonowania utworzonych już rad.
Podsumowanie
Ewentualne wejście w życie ustawy opartej o omawiany projekt może wzmocnić pozycję młodzieżowych rad gminy. Jednak pozytywna ocena niektórych z proponowanych zmian nie zmienia faktu, że jest ona efektem daleko idącej kazualizacji prawa samorządowego i może przyczyniać się do utrwalania postaw zakładających poszukiwanie wyraźnej podstawy prawnej dla niemal każdej inicjatywy samorządowej. To ostatnie stanowi zaś istotne zagrożenie dla samodzielności JST. Tym bardziej aktualny pozostaje postulat dokonania gruntownego przeglądu regulacji samorządowej[6].
[1] Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym z dnia 4 sierpnia 2020 r., druk nr 576, Sejm IX kadencji, sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=576 [dostęp: 7.09.2020 r.].
[2] Przykładowo Wojewoda Podkarpacki w rozstrzygnięciu nadzorczym z dnia 18 października 2019 r., P-II.4131.2.332.2019 zakwestionował możliwość utworzenia funkcji „opiekuna” młodzieżowej rady gminy.
[3] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020 r., poz. 713).
[4] Bez sprecyzowania o jakich środowiskach mowa.
[5] Zob. interpelacja z dnia 16.10.2018 r., nr 26117 (Sejm VIII kadencji) wraz z odpowiedzią sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=26117 [dostęp: 7.09.2020 r.].
[6] Zob. K. Ziemski, XXX rocznica reformy samorządowej - próba oceny, „Prawo dla Samorządu”, https://prawodlasamorzadu.pl/2020-05-27-xxx-rocznica-reformy-samorzadowej-proba-oceny [dostęp: 7.09.2020 r.].
Adrian Misiejko
doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem ustroju j.s.t. i publicznego transportu zbiorowego
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
www.ziemski.com.pl
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl