Ustawa o samorządzie gminnym dopuszcza dwa sposoby realizacji zadań gminy:
1) tworzenie przez gminę własnych jednostek organizacyjnych,
2) powierzanie realizacji zadań gminy innym podmiotom w drodze umów. Nawiązany w ten sposób stosunek prawny między gminą a owym podmiotem będzie stosunkiem cywilnoprawnym, powstaje bowiem na podstawie umowy, a nie na skutek przekazania przez gminę swoich kompetencji owemu podmiotowi.
W orzecznictwie administracyjnym podkreśla się, że "z punktu widzenia prawa, z reguły nie ma wymogu, aby gmina realizowała swoje zadania tylko i wyłącznie przy pomocy własnych jednostek organizacyjnych". I nie ma przeszkód prawnych, by zadania gminy były realizowane również na podstawie umów prawa cywilnego przez podmioty dotowane z budżetu gminy.
Zobacz serwis: Ustrój i jednostki
W praktyce stosuje się obie formy łącznie: część zadań gmina wykonuje we własnym zakresie, część zleca podmiotom zewnętrznym. Należy jednak podkreślić, że wykonywanie przez gminę zadań komunalnych we własnym zakresie przez utworzoną w tym celu jednostkę organizacyjną wykazuje pewne cechy specyficzne. Po pierwsze, nie stosuje się wówczas przepisów o zamówieniach publicznych, po drugie - nie jest potrzebne zawieranie przez gminę umów z własną jednostką organizacyjną. "Podstawą powierzenia wykonywania tych zadań jest bowiem sam akt organu gminy powołujący do życia tę jednostkę i określający przedmiot jej działania".
Nie oznacza to jednak, że wszelkie zadania gminne utworzona przez nią jednostka organizacyjna wykonywać będzie bezumownie i z pominięciem procedur określonych w prawie zamówień publicznych. Jak bowiem zauważono w przytoczonym wyroku, "w stosunkach zachodzących pomiędzy gminą i utworzoną przez nią jednostką organizacyjną jest również miejsce na zawarcie umowy o realizację zamówienia publicznego na rzecz gminy. Jednakże pod warunkiem, że mamy do czynienia ze zleceniem zamówienia niemieszczącego się w zakresie zadań, dla których gmina powołała tę jednostkę".
Zobacz także: Forum
Wybór właściwego sposobu realizacji zadań
Przy wyborze sposobu realizacji zadań (własna jednostka organizacyjna czy zlecenie innemu podmiotowi) uwzględnić trzeba wiele okoliczności pozaprawnych, np.:
- stan rynku albo stan gospodarki i podaży usług w rejonie, w którym gmina jest położona. Inaczej ma się bowiem rzecz wówczas, gdy na terenie tym istnieją i działają inne podmioty gospodarcze, inaczej zaś wówczas, gdy podmiotów takich brak;
- zainteresowanie przedsiębiorców podejmowaniem działalności gospodarczej na rzecz gminy, a także warunki i jakość świadczonych przez nich usług;
- możliwości pozyskania partnerów do prowadzenia działalności gospodarczej przez gminę;
- rozmiar i rodzaj środków trwałych wymagających zaangażowania w związku z utworzeniem gminnej jednostki organizacyjnej;
- techniczne i kadrowe możliwości utworzenia takiej jednostki.
Koszty realizacji zadań w gminie
Istotne są także koszty realizacji zadań w każdej z tych form.
W doktrynie panuje zgodny pogląd, iż niezależnie od wyboru sposobu realizowania zadań publicznych, a więc także w razie ich zlecenia podmiotom zewnętrznym, gmina ponosi odpowiedzialność za realizację tych zadań, tzn. za zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej.
Podstawa prawna.
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).