Po wielu zapowiedziach przedstawicieli rządu dotyczących obowiązywania przyjętej przez parlament zeszłej kadencji ustawy o związkach metropolitalnych poznaliśmy projekt nowej ustawy – ustawy o związku metropolitalnym w województwie śląskim.
Ustawa dla wszystkich
Przedstawiony do konsultacji projekt przesądza o kwestii obowiązywania poprzedniej ustawy i wprowadza nowe rozwiązania w zakresie zarządzania metropoliami. W czasie prac sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, a także w uzasadnieniu do projektu ustawy przedstawiciele rządu uzasadniali konieczność przeprowadzenia zmian „istotnymi mankamentami, które uniemożliwiają skuteczne utworzenie takiego związku oraz możliwością utrudnień w działalności jego organów”. Przedstawiony projekt ma je usuwać oraz sprofilować działanie związku jedynie dla obszaru aglomeracji śląskiej. Jak zwrócono uwagę w uzasadnieniu, w ocenie projektodawcy lepszym rozwiązaniem jest przeznaczenie ustawy dla konkretnego obszaru metropolitalnego niż stworzenie ogólnych rozwiązań, które mogą nie uwzględniać specyfiki regionu, istniejących form współpracy samorządów czy sposobu organizacji wykonywania zadań publicznych. Jakie są najważniejsze zmiany?
Polecamy produkt: Gazeta Samorządu i Administracji
Nie wiele, a jeden związek metropolitalny
W projekcie nowej ustawy o związku metropolitalnym już z samego tytułu można wywnioskować, że planowane rozwiązanie legislacyjne przygotowywane jest wyłącznie z myślą o aglomeracji śląskiej.
Elementem decydującym o przynależności do związku mają być silne powiązania funkcjonalne oraz zaawansowanie procesów urbanizacyjnych. W przypadku poprzedniej ustawy jednostkami, które miały wchodzić w jego skład, mogły być gminy i powiaty, w przypadku przedstawionego do konsultacji projektu ustawy projektowany związek metropolitalny dla Śląska obejmować ma wyłącznie gminy. W sytuacji utworzenia śląskiego związku metropolitalnego Rada Ministrów zobowiązana jest do uwzględnienia istniejących form współpracy gmin, powiązań funkcjonalnych oraz zaawansowania procesów urbanizacyjnych, a także jednorodności układu osadniczego i przestrzennego, uwzględniając więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe. Projektodawca przewidział jednak inicjatywę rady gminy w sprawie utworzenia związku metropolitalnego.
Dokładny zasięg funkcjonowania związku metropolitalnego obejmować ma miasto na prawach powiatu Katowice oraz mieszkańców pozostałych gmin.
Projekt przewiduje także rezygnację z rozporządzenia określającego granice obszaru metropolitalnego. W zamian proponuje się, aby Rada Ministrów tworzyła związek i ustalała jego granice. Zachowano przy tym definicję obszaru związku jako spójnego pod względem przestrzennym obszaru oddziaływania miasta na prawach powiatu Katowice, charakteryzującego się istnieniem silnych powiązań funkcjonalnych oraz zaawansowaniem procesów urbanizacyjnych, zamieszkanego przez co najmniej 2 mln mieszkańców. Rozporządzenie ustalać będzie nazwę oraz siedzibę władz związku. Do takiego związku będą mogły przystępować kolejne gminy z terenu województwa śląskiego, jednak bez możliwości wystąpienia. Zmianie ulegają również wytyczne do rozporządzeń Rady Ministrów, tak aby brały one pod uwagę istniejące formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego. W rezultacie obszar związku będzie w lepszym stopniu odpowiadać potrzebom samorządów.
Czym będzie zajmował się śląski związek metropolitalny
Projektodawcy nie zmienili zakresu działania związku. Podobnie jak było to w przypadku przyjętej ustawy o związkach metropolitalnych, do zadań śląskiego związku metropolitalnego należeć ma:
● kształtowanie ładu przestrzennego,
● rozwój obszaru związku, publiczny transport zbiorowy,
● współdziałanie w ustalaniu przebiegu dróg krajowych i wojewódzkich na obszarze związku oraz
● kwestie promocji.
Możliwe będzie powierzenie zadań związkowi metropolitalnemu przez tworzące go gminy. Realizacja tych zadań będzie możliwa w takich samych formach organizacyjno-prawnych, jak miało to miejsce w uchwalonej ustawie, tj. jednostkach organizacyjnych, porozumieniach z innymi JST, a także prowadzeniu działalności gospodarczej niewykraczającej poza obszar działań o charakterze użyteczności publicznej. Przepisami, na podstawie których zorganizowane będą jednostki organizacyjne związku metropolitalnego, będą odpowiednio przepisy dotyczące wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.
Projekt zakłada także dwukrotne wydłużenie okresu „organizacyjnego” związku metropolitalnego, do jednego roku. We wskazanym okresie związek będzie uzyskiwał 20% dochodów, co jest związane z koniecznością zagwarantowania środków na przygotowanie organizacyjne, prawne i materialne związku do rozpoczęcia działalności. Jednocześnie projekt przewiduje przepisy, które umożliwiają przejęcie na rzecz związku metropolitalnego, za zgodą zainteresowanych gmin, spółek prawa handlowego oraz jednostek budżetowych realizujących zadania publiczne, o ile przedmiot ich działalności jest związany z realizacją zadań związku. Projekt zakłada także zmiany w procesie tworzenia związku metropolitalnego.
W celu zapewnienia większego wpływu na proces organizacji związku metropolitalnego pełnomocnik do spraw utworzenia związku metropolitalnego będzie wyznaczany spośród wójtów (burmistrzów lub prezydentów miast) gmin, których obszar obejmuje związek metropolitalny.
Zobacz również: Związki metropolitalne od 1 stycznia 2016 r.
Kto będzie rządził na Śląsku
Podstawowymi organami związku metropolitalnego pozostają zgromadzenie ogólne oraz zarząd związku. Zupełnie inaczej będzie jednak wyglądał skład zgromadzenia. W przypadku śląskiego związku metropolitalnego projektodawca zakłada, że będzie to jeden przedstawiciel w osobie burmistrza lub prezydenta miasta, bądź osoby przez nich upoważnionej. W ślad za zmianami dotyczącymi składu zgromadzenia zmieniono także sposób przyjmowania uchwał. W miejsce podejmowania uchwał kwalifikowaną większością głosów wprowadzono większość podwójną, chyba że ustawa stanowi inaczej. Warunek uzyskania podwójnej większości jest spełniony, jeżeli za przyjęciem uchwał głosuje większość ustawowego składu zgromadzenia i taka liczba delegatów reprezentujących gminy, iż mieszkańcy tych gmin stanowią większość ludności zamieszkałej na obszarze związku.
Wprowadzono także zmiany do sposobu funkcjonowania zarządu. Powiększono bowiem skład zarządu z trzech do pięciu osób. Osoby te będą nadal wybierane przez zgromadzenie ogólne i tak jak poprzednio nie będzie można łączyć tego członkostwa z wykonywaniem funkcji w organie JST, pełnieniem funkcji wójta, burmistrza, prezydenta lub ich zastępców, a także wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody.
Przedstawiony do konsultacji społecznych projekt zawiera zasadniczą zmianę zakresu, sposobu tworzenia oraz funkcjonowania związków metropolitalnych. W jej wyniku, poza metropolią śląską, największe miasta w pozostałej części kraju pozostają bez wsparcia organizacyjnego i prawnego w procesie zarządzania miastem.
PODSTAWA PRAWNA
ustawa z 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1890)
ROBERT GAWŁOWSKI
specjalista z zakresu administracji publicznej i zarządzania publicznego, adiunkt w Wyższej Szkole Bankowej w Toruniu
Polecamy serwis: Ustrój i jednostki