Partnerstwo publiczno-prywatne samo w sobie stanowi skomplikowany proces, tym bardziej jeżeli montaż finansowy projektu PPP obejmuje również środki unijne. Zgierz jako pierwsze miasto w Polsce realizować będzie hybrydowe PPP w perspektywie finansowej 2014–2020. Celem przedsięwzięcia jest kompleksowa termomodernizacja budynków oświatowych, uzyskanie efektu energetycznego, ekologicznego i ekonomicznego oraz poprawa funkcjonalności i estetyki.
Projekty hybrydowe w formule partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) wymagają odpowiedniego przygotowania. Warto przypomnieć, że zgodnie z wytycznymi Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 18 marca 2015 r. w zakresie zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód i projektów hybrydowych na lata 2014-2020 (dalej: wytyczne MIiR), przed wszczęciem postępowania PPP podmiot publiczny powinien opracować analizę przedrealizacyjną projektu. Jest to formalny obowiązek beneficjenta, którego zaniechanie uniemożliwi ubieganie się o dofinansowanie projektu ze środków UE. Analiza powinna wykazać, że realizacja projektu w modelu PPP może być korzystniejsza niż jego realizacja w modelu tradycyjnym. Dokument ten w założeniach ma mieć charakter kompleksowy i dotyczyć aspektów prawnych, ekonomiczno-finansowych oraz technicznych.
Analiza przedrealizacyjna Zgierza
Nieodłącznym elementem analizy projektu w modelu hybrydowym jest także tzw. market testing. Jak wskazują wytyczne MIiR, celem badań rynkowych jest uzyskanie praktycznych informacji od instytucji finansowych oraz podmiotów branżowo zainteresowanych realizacją projektu odnośnie do bieżących możliwości i warunków jego wdrożenia. Informacje takie powinny stanowić istotny wkład do założeń badawczych przyjętych na potrzeby przeprowadzenia analizy przedrealizacyjnej. Wykorzystanie informacji uzyskanych w trakcie badań rynkowych pozwala bowiem podmiotowi publicznemu w sposób wiarygodny oszacować realność przyjętych założeń dla planowanej transakcji PPP.
Zgierz, przygotowując projekt dotyczący termomodernizacji 24 obiektów oświatowych, w okresie od kwietnia do czerwca 2015 r. przeprowadził analizę przedrealizacyjną, której efektem było wypracowanie struktury finansowej, prawnej, proceduralnej i organizacyjnej zakładanego przedsięwzięcia. Analiza wykazała zarówno realne zapotrzebowanie projektu na środki unijne, jak też opłacalność zadania w optymalnym wariancie realizacyjnym. Przeprowadzony wśród potencjalnych partnerów prywatnych i banków test rynku potwierdził, że przyjęte założenia przedsięwzięcia są realne, zaś wykonawcy są zainteresowani udziałem w postępowaniu PPP.
Procedura wyboru partnera prywatnego
W związku z tym, podmiot publiczny przystąpił do przeprowadzenia procedury wyboru partnera prywatnego. Warto zaznaczyć, że do prac nad projektem władze Zgierza wyznaczyły zespół złożony z pracowników urzędu zajmujących się inwestycjami, środkami pomocowymi, zamówieniami publicznymi oraz finansami jednostki. Zespół wspierany był przez zewnętrzną firmę doradczą zapewniającą doradców prawnych, finansowych i technicznych.
Procedura wyboru wykonawcy rozpoczęła się w grudniu 2015 r. Jako optymalny tryb udzielenia zamówienia przyjęto dialog konkurencyjny, co jest typowe dla projektów PPP. Wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu złożyły dwa podmioty. Sam dialog trwał osiem miesięcy. W trakcie pięciu tur negocjacji wypracowano kolejno zakres techniczno-technologiczny, prawny i finansowy projektu, ze szczególnym uwzględnieniem zasad dofinansowania przedsięwzięcia ze środków UE. Cała procedura wyboru partnera prywatnego zajęła ponad 15 miesięcy, co stanowi standard dla takich procedur.
Polecamy: Gazeta Samorządu i Administracji
Umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym zawarto 30 stycznia 2017 r. Wartość wybranej oferty wynosi 56,5 mln zł. Partner prywatny zapewni projektowanie, przeprowadzenie robót budowlanych i prac termomodernizacyjnych, sfinansowanie inwestycji oraz zarządzanie gospodarką energetyczną w zmodernizowanych obiektach. Umowę zawarto na okres ponad 16 lat, przy czym etap inwestycyjny zakończy się już w drugiej połowie 2018 roku. Partner prywatny zagwarantował Miastu Zgierz osiągnięcie oszczędności w zużyciu energii cieplnej w wysokości 43,5% (średnia ze wszystkich obiektów).
Dofinansowanie projektu ze środków UE
Realizacja przedsięwzięcia w modelu hybrydowym uwarunkowana została pozyskaniem przez podmiot publiczny środków unijnych. W tym przypadku mamy do czynienia z pozakonkursowym trybem wyboru projektu – przedsięwzięcie Zgierza wpisane jest do Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ i będzie realizowane w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020. Dofinansowanie unijne wyniesie 35 mln zł. Należy dodać, że z uwagi na brak szczegółowych wytycznych horyzontalnych oraz brak wytycznych programowych, w przypadku hybrydowego PPP konieczne jest uzgodnienie z instytucją zarządzającą programem operacyjnym zasad realizacji projektu.
W tym kontekście warto podkreślić, że hybrydowy model PPP dopuszcza możliwość poniesienia przez partnera prywatnego wydatków kwalifikowanych, co przesądza art. 64 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z 17 grudnia 2017 r. Rzecz jasna, szczegółowy model rozliczenia projektu oraz związane z tym obowiązki ciążące na stronie publicznej i prywatnej określone zostały w umowie o PPP. Istotne znaczenie ma w tym przypadku możliwość uzyskania zaliczki na poczet realizacji inwestycji. Z punktu widzenia partnera prywatnego i jego zaangażowania w projekt hybrydowy, kluczową kwestię stanowić będą terminy przekazywania środków unijnych. Jak wiadomo, nie zawsze daje się je precyzyjnie zaplanować. Umowa o PPP powinna przewidywać zatem odpowiedni mechanizm korekcyjno-rekompensacyjny w przypadku, gdy z przyczyn niezależnych od wykonawcy środki te nie trafiłby na jego rachunek w ustalonym terminie. Z drugiej strony, partner prywatny ponosi ryzyko związane z nieprawidłowym rozliczeniem środków UE w przypadku, gdy z przyczyn leżących po jego stronie, podmiot publiczny nie będzie mógł rozliczyć projektu w pełnej wysokości. Hybrydowe PPP zakłada również konieczność posłużenia się instytucją podmiotu upoważnionego do ponoszenia wydatków kwalifikowanych, którego funkcję pełnił będzie partner prywatny. Należy bezwzględnie przestrzegać przy tym zasady odpowiedniego dokumentowania wydatków ponoszonych przez wykonawcę, gdyż w przeciwnym razie możliwość ich rozliczenia będzie ograniczona.
Projekt Zgierza wchodzi dopiero w fazę realizacyjną. Nie ulega wątpliwości, że zawarcie umowy o PPP po blisko dwuletnim procesie przygotowawczym to znaczne osiągnięcie. Wypracowany w Zgierzu model wdrożenia hybrydowego PPP zostanie już niebawem poddany weryfikacji. O prawdziwym sukcesie będziemy mogli mówić dopiero za półtora roku, gdy inwestycja zostanie zrealizowana, a środki unijne – prawidłowo rozliczone. Pozostaje mieć nadzieję, że projekt Zgierza posłuży innym JST za przykład umiejętnego łączenia kapitału prywatnego i środków europejskich z korzyścią dla strony publicznej.
PODSTAWA PRAWNA
● art. 64 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z 17 grudnia 2017 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz.Urz. UE L nr 347 z 20 grudnia 2013 r., s. 320)
DR RAFAŁ CIEŚLAK
Uniwersytet Warszawski, radca prawny w Kancelarii Doradztwa Gospodarczego Cieślak & Kordasiewicz
rcieslak@uw.edu.pl