Składowisko odpadów powstawało w latach 1989-1994. W roku 1994 kiedy to obiekt oddano do użytku, jego stan prawno-techniczny był następujący:
- uregulowano własność terenu pod składowisko,
- wykonano dokumentację techniczną,
- wykonano badania geologiczne terenu,
- uzyskano pozwolenie na budowę,
- uzyskano pozwolenia na wykonanie przyłączy mediów oraz na włączenie drogi dojazdowej do trasy Gniezno-Trzemeszno,
Eksploatację rozpoczęto w roku 1994. Obowiązki użytkownika przejęła miejska spółka zajmująca się utrzymaniem czystości na terenie miasta. Składowisko wyposażone było w:
- 5 zbiorników betonowych, przeznaczonych do składowania odpadów przemysłowych, m.in. garbarskich i pogalwanicznych,
- system odprowadzania odcieków,
- nieckę o głębokości do 10m, na składowanie odpadów komunalnych,
- wewnętrzne drogi technologiczne,
- pomieszczenia dla pracowników,
- zamontowaną wagę,
- wodę i prąd,
- strefę ochronną z drzew i krzewów,
- drogę dojazdową,
W takim stanie technicznym eksploatowano składowisko do roku 2010. W tym okresie przedsiębiorstwo, które prowadziło eksploatację wprowadziło segregację odpadów. Ponadto prowadzono stały monitoring składowiska polegający na:
- kontroli odcieków wysypiskowych w zbiorniku retencyjnym,
- kontroli wód gruntowych,
- badaniu ekstraktu wodnego gleby,
- badaniu wód gruntowych,
- rejestracji odcieków wysypiskowych,
Natomiast sama eksploatacja składowiska polegała na:
- częściowej segregacji odpadów,
- składowaniu, zagęszczaniu i przesypywaniu odpadów,
- przeprowadzaniu badań morfologicznych odpadów,
- stałej kontroli wpływu składowiska odpadów na środowisko naturalne,
- utrzymaniu obszaru ograniczonego użytkowania wokół składowiska,
- rekultywacji terenu po zakończeniu eksploatacji poszczególnych kwater,
Zmiany przepisów w polskim prawodawstwie dotyczące składowisk odpadów oraz Dyrektywy unijne spowodowały, że w roku 2008 podpisano Porozumienie Międzygminne w Sprawie Zagospodarowania Odpadów. Porozumienie podpisało 14 Gmin z powiatu gnieźnieńskiego i wrzesińskiego. Celem była budowa Regionalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów oraz Stacji Przeładunkowej Odpadów. Zakład ma obsługiwać 200 tys. mieszkańców tych gmin. Cały koszt inwestycji to około 100 mln. złotych.
Uwarunkowania prawne
Wspólne przedsięwzięcie samorządów jest trudne do realizacji głównie dlatego, że wymaga zgody każdej rady gminy, która jest zainteresowane przystąpieniem do wspólnego zadania. W omawianym przypadku problem zagospodarowania odpadów został potraktowany ponad podziałami politycznymi i uzyskał bezwzględną zgodę, każdej z czternastu gminnych rad.
Ażeby dochować wszystkich formalności prawnych, projekt budowy wspólnego zakładu zagospodarowania odpadów musiał przejść następującą drogę legislacyjną:
• Rok 2007 - Uchwała Rady Miasta Gniezna w sprawie przyjęcia przez Gminę Miasto Gniezno przygotowania i wykonania zadania o nazwie. „System unieszkodliwiania odpadów komunalnych dla gmin objętych Porozumieniem wraz z budową Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie”
Rada Miasta Gniezna uchwaliła, że: Miasto Gniezno zawiera porozumienie międzygminne z gminami powiatu gnieźnieńskiego, porozumienie międzygminne dotyczy powierzenia Gminie Miasto Gniezno przygotowania i wykonania zadania p.n. „System unieszkodliwiania odpadów komunalnych dla gmin objętych porozumieniem wraz z budową Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie”.
W uzasadnieniu tej uchwały można przeczytać, że zgodnie z art. 16a, pkt. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach, do obowiązkowych zdań własnych gmin w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi należy zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami lub przedsiębiorcami instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych albo zapewnienia warunków do budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przez przedsiębiorców. Zadania nałożone na gminy są możliwe do wykonania tylko przy wspólnym działaniu, a pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych na realizację przedsięwzięć wymaga przedłożenia spójnych i uzasadnionych projektów.
W celu sprawnego oraz racjonalnego wykonania zadania, a także pozyskania środków zewnętrznych, jedna gmina – Miasto Gniezno – przejęła realizację zadania. Miasto Gniezno, wykonując zadanie publiczne objęte porozumieniem, przejęło prawa i obowiązki pozostałych gmin, związanych z powierzonym zadaniem, a gminy przekazujące zobowiązały się do udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania.
Treść Porozumienia wymienia zadania, dla wykonania których zostało zawarte. Ponadto stwierdza się, że budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie zostanie oparta na wojewódzkim, powiatowym i gminnym Planie Gospodarki Odpadami. Strony Porozumienia tytułem udziału w kosztach realizacji zadania przekazywać będą na rzecz Miasta Gniezna, w terminach ustalonych harmonogramem, poczynając od roku 2007 kwoty w wysokości proporcjonalnej do liczby mieszkańców gminy.
Ustalono również, że wysokość wpłaty na 1 mieszkańca gminy, strony porozumienia ustalą odrębnym aktem w terminie do 30 października roku poprzedzającego okres wpłat. Strony ustaliły także, że wysokość wpłaty na 1 mieszkańca w roku 2007 wynosi 5,0 zł.
Założono ponadto, że realizacja przedmiotu porozumienia będzie finansowana ze środków unijnych, funduszy ochrony środowiska, a także ze środków własnych uczestników porozumienia. Dalej porozumienie tworzy Konwent, który stanowić będzie organ wykonawczy stron porozumienia. Konwent decyduje w sprawach realizacji porozumienia.
Strony zobowiązały się kierować ze swojego obszaru strumień odpadów komunalnych do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie, z uwzględnieniem obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa. Sformułowano również takie zapisy, jak:
- strony dopuszczają możliwość wystąpienia z porozumienia nie wcześniej niż 5 lat od ostatecznego rozliczenia projektu, z 6-miesięcznym okresem wypowiedzenia dokonanym na piśmie na podstawie uchwały zainteresowanej Rady Gminy, ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego,
- dopuszczalność wystąpienia z niniejszego porozumienia nie dotyczy Miasta Gniezna,
- gminie występującej z porozumienia nie przysługuje żadne roszczenie finansowe i majątkowe.
- wszystkie zmiany treści porozumienia wymagają zgody wszystkich stron i zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Porozumienie zostało ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego i weszło w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia. Do porozumienia dołączono harmonogram wpłat, zawierający nazwę gminy, ilość mieszkańców, kwotę jednostkową i kwotę końcową.
• Rok 2008 - Uchwała Rady Miasta Gniezna w sprawie przystąpienia do realizacji zadania p.n. „System unieszkodliwiania odpadów komunalnych dla gmin objętych Porozumieniem wraz z budową Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie”.
W uchwale zawarto następujące ustalenia:
1. Oficjalne potwierdzenie realizacji przedsięwzięcia pod nazwą. „System unieszkodliwiania odpadów komunalnych dla gmin objętych Porozumieniem wraz z budową Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie.
2. Wykonanie przedsięwzięcia, o którym mowa powyżej zaplanowano na lata 2009 – 2013, przyjmując rok 2009 jako rok rozpoczęcia przedsięwzięcia.
3. Wartość przedsięwzięcia oszacowano na 90.000.000,00 zł
4. Na realizację przedsięwzięcia w roku 2009 Miasto Gniezno zadeklarowało przeznaczenie kwoty w wysokości 347.485,00 zł, co stanowiło zgodnie z porozumieniem wpłatę 5,00 zł na jednego mieszkańca Miasta Gniezna ( 69.497 mieszkańców x 5,00zł ).
5. Na sfinansowanie przedsięwzięcia przeznaczono środki z dochodów własnych Miasta Gniezna, pozostałych stron porozumienia oraz funduszy celowych i środków pozabudżetowych.
W uzasadnieniu powyższej uchwały można przeczytać, że realizacja głównego zadania odbywać się będzie poprzez opracowanie systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla stron porozumienia, przygotowanie opracowań technicznych, ekonomicznych i prawnych dla realizacji inwestycji, realizacji inwestycji – Zakład Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie i przekazaniu inwestycji do eksploatacji.
Na rok 2009 zaplanowano wykonanie niezbędnej dokumentacji technicznej.
• Rok 2010 - Uchwała Rady Miasta Gniezna zmieniająca uchwałę z 2008 roku wydłużyła termin realizacji przedsięwzięcia do roku 2015. Uaktualnione zostały ponadto kwoty wpłat przypadające na Miasto Gniezno.
Należy zwrócić uwagę, że każda zmiana, w zapisach porozumienia międzygminnego musi być zaakceptowana przez Radę Gminy w formie uchwały. Dotyczy to także każdej innej gminy, która wchodzi w skład porozumienia.
• Rok 2011 - Uchwała Rady Miasta Gniezna w sprawie powierzenia uprawnień Prezydentowi Miasta Gniezna w zakresie ustalania cen za przyjęcie odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne do składowania na Składowisku Odpadów Komunalnych w Lulkowie.
Rada Miasta, poprzez tą uchwałę upoważniła organ samorządowy, jakim jest Prezydent, Burmistrz czy Wójt do ustalania cen za przyjęcie odpadów komunalnych na obecnie funkcjonujące Składowisko. Kwoty te obejmują ceny za składowanie odpadów komunalnych i opłaty za korzystanie ze środowiska dla poszczególnych rodzajów odpadów, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Ustalenie powyższych cen nastąpi w formie zarządzenia Prezydenta Miasta.
Jak uzasadniono w uchwale - ustawa o gospodarce komunalnej dopuszcza możliwość powierzenia przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, uprawnień do ustalania wysokości cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej, organom wykonawczym tych jednostek. W zakresie wskazanych powyżej cen mieszczą się między innymi ceny za przyjęcie odpadów do składowania na składowisku
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych
Inwestycja ta wpłynie na poprawę jakości życia około 200 tys. mieszkańców powiatu gnieźnieńskiego i wrzesińskiego. Powstający Zakład będzie realizował procesy technologiczne takie jak: sortowanie odpadów komunalnych i ich podział na frakcje, sortowanie bezpośrednie odpadów pochodzących z selektywnej zbiórki, kompostowanie odpadów organicznych, przyjmowanie i czasowe magazynowanie oraz wysyłka do utylizacji zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, przyjmowanie odpadów wielkogabarytowych i budowlanych, składowanie balastu oraz odpadów z azbestu.
Technologia przetwarzania odpadów komunalnych skierowana jest na maksymalny odzysk surowców, które mogą być powtórnie wykorzystane. Inwestycji towarzyszyć będzie edukacja ekologiczna. Zakupione zostaną również pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów suchych. Wszystkie gminy, których zasięgiem działania obejmuje zakład mają zapewnić mieszkańcom odbiór odpadów oraz skontrolować obowiązek zawarcia umowy na wywóz odpadów.
ZZO są nieodzownym elementem systemu gospodarki odpadami. Selektywna zbiórka, procesy sortowania i przetwarzania odpadów powinny być ściśle ze sobą powiązane w celu ograniczenia ilości odpadów trafiających na składowiska. Kluczowym elementem prawidłowego funkcjonowania tego typu zakładów jest właściwa identyfikacja wsadu, która winna być podstawą organizacji procesu przetwarzania odpadów.
System gospodarki odpadami obejmuje swoim zakresem zbiórkę, transport, sortowanie i przetwarzanie odpadów oraz docelowe miejsca wykorzystania uzyskanych surowców i produktów. W celu poprawienia działania systemu gospodarki odpadami należy przeanalizować czynniki mające decydujący wpływ na jego efektywność. Czynnikami tymi są np. regulacje prawne, rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów i poszerzenie asortymentu zbieranych frakcji o odpady kuchenne i zielone a przede wszystkim budowa nowych zintegrowanych ZZO i rozbudowa istniejących.
Organ wykonawczy samorządu w osobach wyżej wymienionych jest odpowiedzialny za całość realizowanego zadania, od wskazania lokalizacyjnego, poprzez wybór technologii, projektowanie, finansowanie, własność gruntów po eksploatację i koszty z nią związane.
Finansowanie inwestycji jest jednym z ważniejszych jej elementów. Dzisiaj środki finansowe mogą pochodzić z szeregu miejsc. Od środków własnych, poprzez środki celowe, np. z gminnych, wojewódzkich i centralnych funduszy ochrony środowiska do wykorzystania środków unijnych włącznie. Te ostatnie są bardzo atrakcyjne a uzyskać je można z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Z uwagi na fakt, że w tym przypadku można pozyskać nawet do 70% kosztów inwestycyjnych, zasady przyznawania należy omówić szczegółowo.
Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 roku, Komisja Europejska zatwierdziła Program Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. To zwieńczenie wielomiesięcznych prac nad przygotowaniem największego w historii Unii Europejskiej programu. Wielkość środków unijnych zaangażowanych w realizację programu wynosi 37,6 miliardów euro, z czego wkład unijny to 27,0 mld euro, zaś wkład krajowy – 9,7 mld euro.
Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Z podziału środków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jednoznacznie wynika, że na środowisko przeznaczono 4,8 mld euro. Dodatkowo dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko przewidziane zostały środki na pomoc techniczną w wysokości 581,3 mln euro.
Instytucjami odpowiedzialnymi są Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Zdrowia oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Paweł Wiśniewski
samorzad.infor.pl