Realizacja programu rozpocznie się 1 kwietnia 2016 roku. Od tego momentu będzie można składać wnioski o przyznanie świadczenia wychowawczego. Kto może złożyć taki wniosek oraz jakie są warunki przyznania tego świadczenia?
Redakcja poleca: Rodzina 500+ (PDF)
Warunki podmiotowe
Zgodnie z art. 1 rządowego projektu ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, do świadczenia będą uprawnione następujące osoby:
- obywatele polscy,
- cudzoziemcy
- będący obywatelami Unii Europejskiej;
- będący obywatelami państw, z którymi Polska jest związana dwustronną umową międzynarodową o zabezpieczeniu społecznym;
- przebywający na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz. 1650, z późn. zm.[1])), jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- posiadający kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy.
Redakcja poleca: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Warunkiem otrzymywania świadczenia przez cudzoziemców jest zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w którym mają otrzymywać świadczenie wychowawcze, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Świadczenie będzie przysługiwało rodzicom, opiekunom prawnym lub opiekunom faktycznym dziecka do momentu osiągnięcia przez nie 18 roku życia. Jeśli dzieckiem lub dziećmi opiekują się oboje rodzice lub opiekunowie, świadczenie otrzyma tylko jedno z nich. Jeżeli rodzina obok dzieci z poprzednich związków posiadać będzie jeszcze wspólne dziecko do składu rodziny wliczane będą wszystkie dzieci.
W przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłacane będzie temu z rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli opieka nad dzieckiem sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie wychowawcze wypłacane będzie temu, kto pierwszy złoży wniosek. W przypadku gdy rodzice nie zamieszkują wspólnie, a dziecko mieszka u jednego z rodziców przez pierwszą część miesiąca, a u drugiego z rodziców przez drugą część miesiąca, wówczas świadczenie wychowawcze będzie dzielone pomiędzy rodziców proporcjonalnie do czasu, w którym dziecko u danego rodzica zamieszkuje. Z kolei jeżeli dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu z rodziców, pod którego opieką znajduje się dziecko. Jeżeli organ właściwy będzie miał wątpliwości co do tego, kto faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem, będzie mógł zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego. W poprawkach Sejmu do projektu wprowadzono zapis, że w przypadku opieki naprzemiennej dziecko zalicza się do rodzin obojga rodziców; zdecydowano również, że świadczenie będzie dzielone, gdy dziecko się urodzi lub skończy 18 lat w ciągu danego miesiąca.
Świadczenie otrzyma każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je zatem zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim jak i rodziny niepełne oraz rodzice pozostający w nieformalnych związkach. Dla uzyskania świadczenia nie ma znaczenia czy dziecko jest biologiczne, czy adoptowane.
Według innej poprawki Sejmu programem mają być objęte również dzieci z rodzinnej pieczy zastępczej z uwzględnieniem placówek typu rodzinnego, których nie wymieniono w rządowym projekcie.
Zobacz również: Świadczenie wychowawcze (500 zł na dziecko) - sprawozdania w 2016 i 2017 r.
Wysokość świadczenia - kryterium osiąganego dochodu
Kryterium dochodowe ma znaczenie tylko przy świadczeniu wychowawczym na pierwsze dziecko - dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie może przekraczać kwoty 800,00 zł, a u rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym kwoty 1200 zł. W tym drugim przypadku brane będą pod uwagę pozostające na utrzymaniu dzieci do ukończenia nie 18 , lecz 25 roku życia. Dodatkowo, wliczane też będą dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.
Pierwszym dzieckiem, w rozumieniu przepisów ustawy, jest jedyne lub najstarsze dziecko w rodzinie w wieku do ukończenia 18. roku życia. W przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie w wieku do ukończenia 18. roku życia (np. w przypadku gdy w rodzinie jest dwoje bliźniąt w wieku 16 lat i jedno dziecko w wieku 13 lat), pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez osobę uprawnioną do świadczenia wychowawczego. Kryteria dochodowe będą weryfikowane co trzy lata, pierwsza weryfikacja jest przewidziana na 1 października 2019 r. Gdy w rodzinie z dwójką dzieci jedno ukończy 18 lat, a drugie będzie młodsze, świadczenie będzie przysługiwało na młodsze dziecko, jeśli zostanie spełnione kryterium dochodowe.
Pewne obawy może budzić efektywność mechanizmów pozwalających weryfikować, czy śwadczenie wychowawcze już po wypłaceniu rodzicom, nie jest marnotrawione lub wydatkowane niezgodnie z przeznaczeniem W projekcie ustawy przewidziano możliwość wystąpienia przez organ właściwy oraz marszałka województwa, do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163, z późn. zm.), w celu weryfikacji wątpliwości. Wypłata świadczenia wychowawczego podlegać będzie wstrzymaniu, jeżeli osoba otrzymująca świadczenia odmówi udzielenia lub nie udzieli w wyznaczonym terminie wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na prawo do tego świadczenia.
W poprawkach do projektu ustawy wprowadzono zapis, że Rada Ministrów będzie uprawniona do podnoszenia zarówno wysokości świadczenia, jak i uprawniających do niego kryteriów.
Świadczenie wychowawcze nie będzie wliczane do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń z innych systemów wsparcia, np. z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego. Nie zniknie też ulga podatkowa na dzieci.
Warunki formalne - jak ubiegać się o świadczenie?
Aby uzyskać świadczenie, należy złożyć wniosek – przez Internet lub osobiście we właściwym urzędzie gminy lub miasta, raz do roku. Osoby najuboższe ubiegające się o wsparcie na pierwsze dziecko, mają obowiązek dołączyć do wniosku oświadczenie o dochodach. Świadczenie zostanie przekazane bezpośrednio na konto wskazane przez rodzica lub przekazem pocztowym. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań koniecznych do uzyskania prawa do świadczenia wychowawczego, tj. w szczególności zaświadczenia lub oświadczenia o dochodach rodziny, zaświadczenia z sądu opiekuńczego lub ośrodka adopcyjnego o prowadzonym postępowaniu sądowym w sprawie o przysposobienie dziecka (w przypadku opiekunów faktycznych) czy orzeczenie sądu opiekuńczego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka (w przypadku opiekuna prawnego).
Wnioski będzie można składać od momentu startu programu. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu pierwszych 3 miesięcy, rodzice dostaną wyrównanie wstecz – pozwoli to uniknąć kolejek i zapewni płynność wypłat. Innymi słowy, jeżeli wniosek zostanie złożony do 30 czerwca br., rodzice dostaną wyrównanie wstecz od 1 kwietnia. W kolejnych miesiącach świadczenie będzie wypłacane od miesiąca, w którym rodzice złożą wniosek. Do programu będzie można dołączyć w dowolnym momencie.
Prawo do świadczenia wychowawczego ustalane jest na okres od dnia 1 października do dnia 30 września roku następnego. W przypadku złożenia nieprawidłowo wypełnionego wniosku, podmiot realizujący świadczenie wychowawcze wezwie pisemnie osobę ubiegającą się o świadczenie do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Niezastosowanie się do wezwania skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia.
W przypadku wystąpienia zmian mających wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, osoba otrzymująca świadczenie wychowawcze jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu właściwego wypłacającego to świadczenie. W Sejmie do projektu ustawy wprowadzono zmiany - osoby, którym wypłacono świadczenie, choć im się ono nie należało, ale nie z ich winy, będą musiały je zwrócić, ale bez odsetek (pierwotnie - wraz z odsetkami).
Szczegółowy sposób i tryb postępowania w sprawach o świadczenie wychowawcze oraz wzór wniosku o przyznanie tego świadczenia, a także załączników do wniosku, określony zostanie w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw rodziny.
19 lutego 2016 r. w województwach rozpoczęły się szkolenia na temat wdrażania programu 500 plus. Samorządy otrzymały podręcznik instruktażowy do ustawy. Został również przygotowany specjalny informator, w którym znajdą się informacje przydatne zarówno dla lokalnej administracji, jak i mieszkańców – beneficjentów pomocy.
Podstawa prawna:
Rządowy projekt ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (z dnia 1 lutego 2016 r.) - druk nr 216
Polecamy serwis: Opieka społeczna