Samorządy zapominają bowiem, że decyzje w sprawie przyznania pomocy materialnej dla uczniów, czyli stypendium szkolnego i zasiłku szkolnego, muszą być wydane zgodnie z przepisami ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.) oraz kodeksem postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 107).
Termin złożenia wniosku
Zgodnie z art. 90n ust. 6 ustawy o systemie oświaty wnioski o przyznanie stypendium można składać do 15 września w danym roku szkolnym w przypadku uczniów oraz do 15 października w przypadku słuchaczy kolegiów, np. językowych, nauczycielskich. Wnioski złożone po wymienionych terminach gminy często pozostawiają bez rozpoznania. Uznają bowiem, że jest to tzw. termin materialno-prawny, czyli nieprzywracalny. Tymczasem jest to niedopuszczalne. Co do zasady, samorządy muszą rozpatrzyć każdy wniosek i wydać decyzję. W przypadku wniosku złożonego po terminie może być ona negatywna, ale nie musi. Kolejny ustęp wspomnianego artykułu stanowi bowiem, że w uzasadnionych przypadkach wniosek może być złożony po 15 września czy po 15 października. Wówczas jednak wnioskodawca powinien udowodnić, dlaczego nie mógł zachować terminu. Organ wydający decyzję sprawdza natomiast, czy przedstawione uzasadnienie jest prawdziwe. Jeśli uzna, że jest ono mało przekonujące, może wydać decyzję odmowną. Jeśli jednak ktoś udowodni, że z powodu choroby nie miał możliwości dotrzymania terminu, to gmina powinna przyznać pomoc, o ile wnioskodawca spełnia kryteria wskazane w ustawie. Gminy muszą także pamiętać, że zgodnie z art. 107 par. 3 k.p.a. uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności.
Brakujące dokumenty
Zdarza się, że samorządy odmawiają rozpatrzenia wniosku, który nie zawiera wszystkich wymaganych załączników. Tymczasem wniosek niekompletny także trzeba rozpatrzyć. W takim przypadku gmina powinna wezwać do uzupełnienia wniosku w ciągu siedmiu dni pod rygorem pozostawienia go bez rozpoznania. Dopiero, jeśli wnioskodawca nie dostarczy wymaganych dokumentów we wskazanym terminie, wniosek można odrzucić. Jeśli jednak gmina nie dopełni tej formalności, wnioskodawca będzie mógł poskarżyć się do SKO na bezczynność. Zatem, aby zmieścić się w ustawowym terminie, można złożyć wniosek niekompletny.
Opinia dyrektora
Powodem unieważnienia decyzji o przyznaniu lub nieprzyznaniu stypendium bywa także brak opinii dyrektora szkoły. Z tego powodu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję prezydenta miasta Płocka, mimo że sama treść decyzji nie budziła wątpliwości (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 23 marca 2006 r., sygnatura I SA/Wa 206/06).
Radosław S., słuchacz Centrum Kształcenia Ustawicznego, zakwestionował formę przyznanego stypendium. Jego zdaniem wnioskował o stypendium w formie świadczenia pieniężnego i takie powinien otrzymać. WSA uznał, że co do zasady stypendium powinno być przyznawane w formie pomocy rzeczowej, wypłacanej po okazaniu dokumentów potwierdzających poniesione koszty. Sędziowie jednak stwierdzili, że prezydent mógł podjąć decyzję dopiero po zasięgnięciu opinii dyrektora placówki, w której uczył się Radosław S. Wymóg taki zawiera art. 90n ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty. Jest to element niezbędny do przeprowadzenia postępowania i wydania decyzji. Tymczasem takiej opinii zabrakło w aktach sprawy. Dlatego sąd uznał, że prezydent nie wyjaśnił dokładnie sprawy, nie rozpatrzył całego materiału dowodowego, czyli decyzję podjął z naruszeniem przepisów prawa.
STYPENDIA MOŻNA PRZYZNAWAĆ Z URZĘDU
Jeśli wniosek w sprawie przyznania stypendium szkolnego nie został złożony w terminie, z powodu np. nieznajomości przepisów, organy gminy muszą odmówić przyznania stypendium. Jeśli jednak mimo to wójt, burmistrz czy prezydent chciałby przyznać danemu uczniowi pomoc, to może to zrobić z urzędu.
BŁĘDY W DECYZJACH
Jakie błędy samorządy popełniają najczęściej
l Wydają dwie decyzje, jedną przydzielającą pomoc do końca grudnia i drugą od stycznia do końca roku szkolnego
l Nie rozpatrują wniosków złożonych po terminie oraz niekompletnych
l Przyznają pomoc na wniosek złożony przez rodziców pełnoletniego ucznia
l Wydają decyzję na podstawie opinii dyrektora, wydanej nie w formie postanowienia
Zwykle jednak gminy zasięgają opinii dyrektora szkoły. Niestety, najczęściej dyrektorzy nie wydają jej zgodnie z k.p.a., czyli w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Gmina zatem musi powiadomić wnioskodawcę o tym, że zwraca się o opinię, a dyrektor dostarczyć ją wszystkim stronom postanowienia. Pracownicy samorządowych kolegiów odwoławczych twierdzą, że choć wydłuża to postępowanie, jest jednak niezbędne z punktu widzenia formalnego. Uważają jednak, że dobrze byłoby zmienić przepisy, tak aby opinia nie musiała być wydawana zgodnie z k.p.a.
Kto składa wniosek
Art. 90n ust. 2 ustawy o systemie oświaty stanowi wyraźnie, że pomoc może być przyznana na wniosek rodziców albo pełnoletniego ucznia. W praktyce jednak bardzo często zdarza się, że w imieniu osiemnastolatka wniosek składa mama. Rodzice tymczasem mogą wnioskować do momentu osiągnięcia przez ucznia pełnoletniości. Potem uczeń sam dba o swoje sprawy albo udziela pisemnego pełnomocnictwa rodzicom. Bez pełnomocnictwa wniosek złożony przez rodziców pełnoletniego ucznia jest nieważny.
JOLANTA GÓRA
jolanta.gora@infor.pl