E-learning to forma kształcenia odbywająca się na odległość za pośrednictwem nowoczesnych technologii, mediów elektronicznych, najczęściej internetu. Coraz częściej tradycyjne zajęcia z trenerem czy nauczycielem zastępowane są przez kurs on-line. Polega on na wirtualnym spotkaniu e-studenta z e-nauczycielem na specjalnej platformie. W Polsce e-learning występuje pod wieloma nazwami: e-kształcenie, e-kursy, zdalne nauczanie. Należy jednak odróżnić tę formę od kształcenia na odległość, rozumianego przez pryzmat kursów korespondencyjnych, które wraz z rozwojem technologicznym zostały wyparte z rynku. Z e-learningiem można się spotkać w firmach (szkolenia wewnętrzne), ucząc się języka obcego, a także studiując na wyższej uczelni.
Rzeczywistość e-ucznia
Kurs e-learningowy ma „instrukcję obsługi” oraz osoby wyznaczone do pomocy w kwestiach technicznych. Jednak podstawową zasadą konstruowania zajęć w tej formie jest intuicyjność. Posługując się podstawowymi programami oraz internetem, z pewnością bez trudu można poradzić sobie z obsługą i poruszaniem się na platformie e-learningowej.
Zapisując się na dany kurs, zakładamy swój profil, podobnie jak ma to miejsce na różnych portalach społecznościowych. Można zamieścić tam zdjęcie, podać jakieś informacje o sobie. Dzięki temu dajemy się poznać, a także zdobywamy informacje o innych uczestnikach kursu. Pamiętajmy jednak, co tak naprawdę jest celem naszej obecności na tej platformie. Zbyt duża „prywata” na forach nie jest mile widziana, ponieważ nie do tego służy e-learning.
Wygląd i układ kursu zależy od pomysłu autorów i prowadzących. Najczęściej w oknie głównym pojawiają się tematy lekcji, w które można wejść poprzez kliknięcie. Każda lekcja składa się z pewnej porcji materiału, przedstawionego w sposób właściwy dla specyfiki zagadnienia. Mogą to być kolejno pojawiające się slajdy z podstawami teoretycznymi, instruktaże, filmiki, zdjęcia, schematy, tabele.
Założeniem dobrego kursu jest jego interaktywność, która w głównej mierze opiera się na pisemnym komunikowaniu się przez internet. Zastąpienie mówienia pisaniem powoduje, że czas potrzebny na realizację danej jednostki lekcyjnej wydłuża się i wymaga więcej namysłu. Jednak sam kurs nie sprawdza ani nie ocenia umiejętności poprawnego pisania (jeżeli nie dotyczy poprawnej polszczyzny lub języka obcego). W trakcie lekcji mogą pojawić się zadania do rozwiązania, pytania kontrolne, na które jedynie poprawna odpowiedź prowadzi do następnego omawianego zagadnienia. Ma to na celu kierowanie uwagą uczestników oraz zmobilizowanie ich do aktywnego uczestnictwa, a nie jedynie pobieżnego przejrzenia materiału. Do dyspozycji uczestników kursu są również:
- fora – do każdej lekcji forum pytań, wątpliwości, wymiana doświadczeń, forum organizacyjne,
- skrzynka poczty elektronicznej, za pomocą której można wewnątrz kursu korespondować z prowadzącym oraz innymi uczestnikami.
Wszystkie wymienione elementy można wykonywać niezależnie od szerokości geograficznej i czasu. E-learning ma również możliwość odbyć się w czasie rzeczywistym poprzez czat, audio- i wideokonferencję oraz rozmowy telefoniczne. W systemie edukacyjnym spotykamy również formy mieszane, gdzie część zajęć prowadzona jest stacjonarnie, „twarzą w twarz” na sali, a tylko częściowo – zdalnie. Jest to dość dobre rozwiązanie, gdy kurs czy szkolenie zawiera bardzo dużo treści (podstaw), a dopiero po ich zgłębieniu następuje rozwój umiejętności, co odbywa się już w „realu” lub w innym przypadku – gdy części zdalne i realne przeplatają się cyklicznie.
Za co ocena?
Każdy kurs ma swoje wymagania formalne, które decydują o zaliczeniu i ocenie. Warto od początku o nich wiedzieć (przeczytać), aby później nie być zaskoczonym. Decydując się na dane szkolenie czy naukę przedmiotu dowiadujemy się o ramach czasowych (może to być semestr, rok, a może miesiąc). W tym czasie należy zrealizować program oraz rozliczyć się z prac domowych. E-nauczyciel ma wgląd w aktywność uczestników na portalu, więc wie, ile czasu studenci spędzają na platformie w danym okresie czy podczas lekcji. Może otrzymać zestawienie dotyczące konkretnej osoby: ile czasu spędziła w danej lekcji, jaka była jej aktywność na forach, ile punktów uzyskała z zadań, jakie miała trudności, a także czy pracuje systematycznie. Wciąż jednak można spotkać osoby, którym wydaje się, że wystarczy się zalogować parę razy i już dostaną certyfikat ukończenia kursu. Nic bardziej mylnego. Nowoczesne kursy mierzą różne wskaźniki aktywności, aby ta forma kształcenia była coraz bardziej efektywna, a uzyskany certyfikat naprawdę świadczył o zdobytych kompetencjach.
Podstawowy warunek – motywacja
Motywacja stanowi jeden z najważniejszych uwarunkowań powodzenia e-learningu. Dotyczy to zarówno ucznia, jak i nauczyciela. Wyznacznikiem uzyskiwanych efektów jest poziom zaangażowania, chęć do samodzielnej, rzetelnej i często mało kontrolowanej pracy. Bez takiej motywacji nie warto podejmować e-kształcenia. Wysiłek jednak nie może być tylko po stronie e-ucznia, który czeka na odpowiedź nauczyciela lub nie uzyskuje stosownej informacji. Optymalnie jest, gdy obie strony wiedzą, jaka jest ich rola w e-learningu, znają jego ograniczenia, ale jednocześnie starają się by kontakt był skuteczny. Jeżeli uczeń pracuje systematycznie, sukcesywnie oddaje zadawane prace, realizuje program, ma prawo oczekiwać od e-nauczyciela systematycznej informacji o swoich postępach i ocenach. Z drugiej zaś strony należy wziąć pod uwagę, że nauczyciel musi odpisywać zgodnie z kolejnością otrzymania wiadomości i nie ma obowiązku siedzieć 24 godziny na dobę przy komputerze.
Plusy szkolenia
Pozytywnych aspektów e-learningu jest zdecydowanie więcej niż negatywnych. Korzystanie z niego jest odpowiedzią na zmieniającą się rzeczywistość, wymagania i potrzeby ludzi i biznesu. Warto przyzwyczaić się do tych nowoczesnych technologii w edukacji, a także mieć świadomość, że w miarę zdobytych doświadczeń kursy i szkolenie prowadzone w tej formie będą coraz lepsze.
Do zdecydowanych zalet zaliczyć można fakt, że uczestnik sam wybiera sobie miejsce i porę dogodną do nauki. Atutem jest również możliwość dostosowania tempa do indywidualnych potrzeb – można wielokrotnie powtarzać lekcje, cofać się do poprzednich zajęć. To umożliwia lepsze rozumienie i zapamiętywanie danego materiału.
Ponadto proces nauczania jest zindywidualizowany i daje możliwość kontaktowania się z prowadzącym. Zadanie pytania jest łatwiejsze niż na forum grupy, dlatego ta forma sprzyja osobom nieśmiałym i zamkniętym w sobie. Można na spokojnie przemyśleć swoją wypowiedź zanim się ją wyśle lub opublikuje na forum.
Ogromną zaletą e-learnigu jest możliwość korzystania nie tylko z polskich kursów, ale również, mając kompetencje językowe, uczestniczyć w e-learningu organizowanym w dowolnym miejscu na świecie. Istnieje ogromna liczba ofert, a wybór zależy od kalkulacji, który kurs, szkolenie przyniesie najwięcej korzyści.
E-learning jest dobrą formą nauki dla osób odpowiedzialnych, dojrzałych, chcących się uczyć bez ciągłej i bezpośredniej kontroli. Korzystanie z kursów rozwija samodyscyplinę i uczy wyznaczania sobie celów.
Minusy szkolenia
Zarzuty pod adresem e-learningu dotyczą zwykle konkretnego kursu, gdzie materiał był źle przygotowany, nieczytelny, a platforma zawodziła. Patrząc jednak z szerokiej perspektywy na e-learning jako na formę kształcenia, można mieć wątpliwości, czy rezygnacja z bezpośredniego kontaktu z nauczycielem nie ogranicza budowania relacji mistrz – uczeń.
Ponadto nie wszyscy są przygotowani do wirtualnego kontaktu edukacyjnego. I nie chodzi jedynie o sprawy posługiwania się nowoczesnymi technologiami, choć ten problem wciąż istnieje wśród starszego pokolenia, tylko o nieumiejętność odnalezienia się w wirtualnych kontaktach. Może być to związane z trudnością wypowiadania się w formie pisemnej (problem precyzowania myśli, zrozumienia, nawet tempo pisania podczas czatu).
Minusem może być również przemęczenie komputerem, głównie wśród osób, dla których jest to podstawowe narzędzie pracy. Wizja kolejnych godzin spędzonych przed monitorem może zniechęcać.
Joanna Szen-Ziemiańska